Gốm Việt và những sắc thái riêng biệt

Gốm Lái Thiêu là sự hội tụ vẻ đẹp mang phong cách từ gốm Cây Mai, Biên Hòa, Lái Thiêu, Thành Lễ. Thời vàng son của gốm Lái Thiêu cách đây cũng đã trên nửa thế kỷ. Không khó nhận ra nét đẹp dân dã, mộc mạc nhưng đầy tài hoa, lãng mạn của các đề tài, họa tiết, hoa văn. Lối tạo hình cùng những đường nét khắc chìm, tô men, cắt, dán kết hợp màu men bản địa… đã tạo nên một dòng gốm gia dụng đặc sắc, không chỉ phục vụ rộng khắp thị trường miền Nam mà còn xuất hiện nhiều tại Indonesia, Philippines, Trung Quốc (Quảng Châu), Lào, Campuchia. Các hiện vật gốm Lái Thiêu nay trở thành món đồ trân quý của giới sưu tầm. Nhiều câu lạc bộ, hội nhóm yêu thích gốm Lái Thiêu hình thành, phát triển mạnh, tạo cho dòng gốm dân dã Nam bộ xưa, nay lại thêm một lần tỏa sáng. Những sản phẩm đặc trưng thuộc ba trường phái gốm Lái Thiêu xưa của anh em trong Câu lạc bộ cổ vật Thuận An được chọn lọc giới thiệu trong số này, như một minh chứng cho vẻ đẹp độc đáo của dòng gốm một thời lừng danh trên đất phương Nam.

Cốt gốm Lái Thiêu

Nhắc đến Lái Thiêu, vẫn là những phong cách ảnh hưởng từ người Hoa với Tiều, Quảng, Phước Kiến. Đến những năm 1960, Lái Thiêu ra đời một dòng gốm mới, mang sự thừa hưởng tinh hoa trong chế tác Lái Thiêu xưa. Đó là sự kết hợp lối tạo hình của Biên Hòa, nhưng thay vào đó là kiểu trang trí cổ điển, đề tài truyền thống là hình ảnh đương đại, đậm yếu tố Việt.

gốm 1


Thanh hoa gốm Tiều

Đỉnh cao trong nghệ thuật chế tác gốm Lái Thiêu thuộc dòng men xanh trắng (thanh hoa) bắt đầu từ những năm 1940. Dựa trên những hiện vật còn lưu lại, có thể nhận rõ nét hoa mỹ của kỹ thuật công bút, phóng bút rất tài tình điêu luyện, đạt trình độ của một họa sư hơn là thợ vẽ thông thường. Nghe lại chuyện xưa của những nghệ nhân gốm Tiều mới thấy mỗi nhân vật là một kỳ tài, một phong cách rất riêng biệt.

gốm Tiều 3


Ngất ngây men gốm ngũ thái

Dựa trên các hiện vật tam thái, ngũ thái còn lưu lại của gốm Lái Thiêu xưa mang phong cách Triều Châu, có thể khẳng định đây là một dòng gốm nghệ thuật hơn là gốm gia dụng thông thường như mặc định. Sản phẩm gốm Lái Thiêu phủ men tam thái, ngũ thái (gốm ngũ thái) có tạo hình đa dạng, với đủ chủng loại như đĩa, chén, bình, thố, gối, chậu, ống đũa, ống bút, bình đựng nước… Mỗi lối tạo hình lại có phương cách trang trí riêng, không theo chuẩn mực, quy tắc nhất định nào. Nguyên do khi các nghệ nhân đặt bút vẽ lên cốt thai, chỉ áng chừng bằng mắt, do vậy mỗi đề tài đều là những nét vẽ có chủ đích, nhưng tính ngẫu hứng cao, tạo nên yếu tố tự nhiên và độc bản của từng sản phẩm.

gốm ngũ thái 15


Nghệ thuật cắt dán in khuôn, ốm Lái Thiêu – Quảng Đông

Tương truyền khi các lò gốm vùng Cây Mai – Sài Gòn giải thể, thợ gốm lần tìm về Lái Thiêu lập nghiệp. Trong số này có rất nhiều thợ xuất thân từ vùng Phật Sơn, Quảng Đông, được gọi là Công Tử Sư, biệt tài làm hình tượng kích thước nhỏ, dùng trang trí trên đền miếu, hội quán. Khi về đến Lái Thiêu, hình thái đình chùa quanh vùng, kể cả các tỉnh lân cận hầu như đã được xây dựng và hoạt động ổn định, việc trang trí miếu vũ không còn nhiều.

gốm Lái Thiêu 1


Xem thêm:

Tìm an nhiên chốn thâm nghiêm cổ tự

Abandoned Architecture Series – Khám phá di tích cổ đang ngủ yên