Mọc lên từ vùng nước bùn nhưng vẫn mang vẻ đẹp thuần khiết, hoa sen được tôn kính trong nền văn hóa tâm linh của nhiều quốc gia vì sức sống mạnh mẽ đặc trưng lẫn ý nghĩa biểu tượng sâu sắc và thông điệp ẩn chứa đầy cảm hứng.
Ảnh: Anspchee
Tổng quan về hoa sen
Hoa sen (tên khoa học: Nelumbo nucifera) có nguồn gốc từ Ấn Độ, Đông Phi, Đông Nam Á và Úc, thường phát triển mạnh ở những dòng sông, ao, hồ chảy chậm, có đáy bùn. Không giống như hoa súng, cả lá và hoa của sen đều có hình dạng tròn, vươn những thân cây dài lên hẳn chứ không chỉ nằm trên mặt nước. Đặc biệt, lá sen sở hữu đặc tính kỵ nước độc đáo bởi bề mặt có kết cấu lồi lõm đặc biệt với điểm nhô cao nhất vào khoảng 20.000nm, giúp ngăn cản những tiếp xúc trực tiếp giữa nước và lá, khiến nước kết thành hạt và lăn đi.
Ảnh: Kelsey He
Ảnh: Anna Sushok
Hoa sen còn có khả năng điều chỉnh nhiệt độ đặc biệt, duy trì sự ổn định trong phạm vi hẹp ngay cả khi nhiệt độ môi trường thay đổi. Nhờ đó mà bất chấp vẻ ngoài mỏng manh, loài thực vật này có thể sống sót kể cả khi bị nhấn chìm dưới băng và thậm chí nở hoa ở nhiệt độ cực cao. Ngoài ra, theo ghi nhận của các nhà khoa học, hoa sen cũng là loài có tuổi thọ hạt vượt trội khi những hạt giống hơn một nghìn năm tuổi vẫn có khả năng nảy mầm thành công.
Ảnh: Clarence E. Hsu
Ảnh: Yue Su
Ý nghĩa hoa sen
Ở mỗi quốc gia và nền văn hóa, sen lại có một ý nghĩa riêng, nhưng nhìn chung, loài hoa này luôn tượng trưng cho sự tinh khiết và sức sống mạnh mẽ, bởi chúng sinh trưởng trên mặt nước đục ngầu của vùng đầm lầy, địa hình hiểm trở mà không dính đất bùn hay tạp chất, mang vẻ đẹp nguyên sơ trọn vẹn. Đồng thời, sen gửi gắm thông điệp về việc vượt qua nghịch cảnh, luôn giữ tinh thần trong sáng và kiên cường trước những thử thách trong cuộc sống.
Ảnh: Jason Sung
Bên cạnh đó, hoa sen còn tượng trưng cho sự tái sinh do đặc tính nở hoa theo thời gian trong ngày, mở khi mặt trời mọc và khép lại khi màn đêm buông xuống.
Ý nghĩa theo màu sắc
Giống với các loài hoa khác, hoa sen mang những ý nghĩa khác nhau khi thay đổi màu sắc. Ví dụ, màu trắng tượng trưng cho vẻ đẹp, sự duyên dáng, tinh khiết và giàu có. Trong phong thủy, đóa sen trắng gắn liền với những gì tinh khiết và siêu phàm.
Ảnh: Kari Shea
Hoa sen hồng và đỏ khá quen thuộc trong quan niệm Phật giáo. Đối với đạo Hindu, những cánh hoa có đầu màu hồng tượng trưng cho năng lượng tinh tế, nữ tính còn màu đỏ tượng trưng cho tính hỏa của Đức Padma, thể hiện niềm đam mê và những nguồn cảm hứng. Cuối cùng, hoa sen xanh – một trong những giống hoa quý hiếm, là lời nhắc nhở con người tập trung vào đặc tính bẩm sinh, tôn trọng và bảo vệ sự độc nhất của bản thân.
Ảnh: Zoltan Tasi
Hoa sen trong văn hóa
Đóng vai trò biểu tượng trung tâm trong nhiều nền văn hóa phương Đông, hoa sen là một trong những loài thực vật linh thiêng nhất trên thế giới. Hình tượng xuất hiện từ rất sớm, trong hệ thống chữ tượng hình cổ xưa nhất của Ai Cập, đồ gốm cổ Trung Quốc và những câu chuyện dân gian của đạo Hindu.
Ảnh: Zdeněk Macháček
Trong Ấn Độ giáo và Phật giáo, hoa sen tượng trưng cho tử cung của vũ trụ – nơi vạn vật được sinh ra. Đối với những người theo đạo Phật, loài hoa này tượng trưng cho sự giác ngộ và mối liên kết giữa linh hồn vũ trụ và linh hồn con người. Thậm chí, một số tài liệu tôn giáo còn cho rằng những bông hoa sen đầu tiên đã nở theo bước chân của Đức Phật sau khi đắc đạo. Trong tiếng Phạn của người Hindu, hoa sen cũng là ký tự đại diện cho sự giác ngộ.
Ảnh: Zdeněk Macháček
Tư thế “hoa sen” hay padmasana nổi tiếng trong bộ môn yoga và thiền định được xem là một phương thức để mang lại sự hạnh phúc, nhẹ nhõm và tiến tới giác ngộ.
Tư thế hoa sen nổi tiếng trong yoga. Ảnh: Tư liệu
Hoa sen trong kiến trúc
Hoa sen có ảnh hưởng sâu sắc đến kiến trúc của nhiều quốc gia, thể hiện qua họa tiết trang trí và thiết kế kết cấu. Công trình tiêu biểu nhất là Lotus Temple ở New Delhi, Ấn Độ. Được thiết kế bởi kiến trúc sư Fariborz Sahba, đền thờ Bahá’í có hình dạng giống như một bông sen hé nở với 27 cánh hoa phủ đá cẩm thạch – biểu tượng của hòa bình, thống nhất và tinh khiết.
Đền Hoa Sen, New Delhi. Ảnh: Nikkul
Họa tiết hoa sen còn được tìm thấy trong các thiết kế bảo tháp, mandala và trên trần nhà tại các đền chùa và cung điện. Chẳng hạn, phần đế của một bảo tháp thường có hình dạng giống như một đài sen, tượng trưng cho nơi mà Đức Phật đã ngồi. Những chi tiết này không chỉ mang tính thẩm mỹ cao mà còn thấm đẫm tính biểu tượng tâm linh.
Tháp gỗ Cửu Phẩm Liên Hoa tại chùa Bút Tháp, Việt Nam. Ảnh: Tư liệu
Hình dáng đối xứng của từng cánh hoa cũng ảnh hưởng đến các công trình kiến trúc hiện đại. Các nguyên tắc cân bằng, đối xứng và vẻ đẹp của hoa sen được áp dụng để tạo ra những không gian tiện dụng và ẩn chứa giá trị văn hóa như tòa nhà Quốc hội Bangladesh ở Dhaka do Louis Kahn thiết kế.
Tòa nhà Quốc hội ở Dhaka, Bangladesh. Ảnh: David Greedy
Hoa sen trong trang trí nhà cửa
Hoa sen, với dáng hình trang nhã và ý nghĩa biểu tượng sâu sắc, đã truyền cảm hứng mạnh mẽ cho lĩnh vực thiết kế nội thất, từ giấy dán tường, gạch ốp cho đến thảm, ghế, đệm và các bức tượng điêu khắc trang trí. Chúng đặc biệt phổ biến trong các không gian dành riêng cho việc thiền định, tập yoga, thờ cúng và cầu nguyện nhằm tăng cường sự yên tĩnh và phản ánh mối liên hệ của hoa với sự phát triển và giác ngộ tâm linh.
Theo các nghiên cứu, hoa sen là họa tiết phổ biến trong phong trào thiết kế Art Nouveau khi được tìm thấy trên nhiều mẫu giấy dán tường có niên đại từ cuối thế kỷ 19. Ảnh: Jessica Delaney Photography
Hoa sen thường được sử dụng làm hoa trang trí trong các gia đình xem trọng văn hóa bởi chúng có khả năng thu hút năng lượng tích cực và thúc đẩy sự hòa hợp trong nhà. Ngoài ra, hoa sen còn có hương thơm tinh tế và dễ chịu, có thể được ứng dụng như một phương pháp trị liệu bằng hương thơm, thúc đẩy sự thư giãn và cảm giác sảng khoái.
Ảnh: Tư liệu
Ảnh: Ikebana UK
Ảnh hưởng của loài hoa mang tính biểu tượng này lên hầu hết các lĩnh vực trong cuộc sống là minh chứng cho vẻ đẹp trường tồn và tính biểu tượng sâu sắc của nó. Từ những ngôi đền cổ kính đến không gian nội thất hiện đại, chúng không ngừng truyền cảm hứng cho các kiến trúc sư và nhà thiết kế, thôi thúc họ tìm cách thể hiện đa dạng hơn để kết nối các công trình với những ý nghĩa văn hóa và tinh thần sâu sắc hơn.
Thực hiện: Thùy Như | Theo: House Beautiful
Xem thêm:
Cây lan hồ điệp: Cách chăm sóc và nuôi trồng hiệu quả
