David Lynch, một trong những nhà làm phim có tầm nhìn độc đáo nhất của Hollywood, vừa qua đời, để lại một di sản điện ảnh sâu sắc và đầy ám ảnh. Ngoài đạo diễn, ông còn là một họa sĩ, nhạc sĩ, nhà thiết kế âm thanh và gần nhất là nhà thiết kế đồ nội thất, tất cả những tài năng này đã hòa quyện vào nhau để tạo nên một phong cách điện ảnh không thể nhầm lẫn.
Viện Phim Mỹ (AFI), vốn là tổ chức do David Lynch góp phần sáng lập, đã chia sẻ lời tri ân của mình: “Qua nhiều thập kỷ, ảnh hưởng của David Lynch lên điện ảnh là không thể xóa nhòa, không những truyền cảm hứng qua phim, ông còn tích cực hỗ trợ những nhà làm phim, biên kịch khác viết ra những câu chuyện của riêng mình và tìm kiếm điều gì đó khác biệt”. Ảnh: Marcus Yam
Sinh năm 1946 tại Montana, David Lynch bắt đầu sự nghiệp nghệ thuật của mình với hội họa. Sau đó, ông chuyển sang làm phim và nhanh chóng gây ấn tượng với bộ phim đầu tay Eraserhead (1977), một tác phẩm kinh dị đen trắng đầy ám ảnh và rồi tiếp tục khẳng định tên tuổi với hàng loạt các bộ phim nổi tiếng như The Elephant Man (1980), Dune (1984), Blue Velvet (1986), Twin Peaks (1990-1991), Lost Highway (1997), Mulholland Drive (2001) và Inland Empire (2006).
Các bộ phim của ông thường mang đậm tính siêu thực với những hình ảnh kỳ lạ, những câu chuyện phi tuyến tính và một bầu không khí căng thẳng, khó đoán. Đặc biệt, cách David Lynch xây dựng bối cảnh trong phim, từ những căn phòng chật hẹp đến những không gian rộng lớn, đều mang một dấu ấn riêng, góp phần quan trọng vào việc tạo nên thế giới điện ảnh độc đáo của ông.
Nhân vật Joseph Merrick thủ vai bởi John Hurt trong tác phẩm chính kịch đặc trưng “The Elephant Man”. Ảnh: Universal Pictures
Những bối cảnh điện ảnh đặc trưng của David Lynch
Điểm đặc biệt trong phim của David Lynch là cách ông sử dụng bối cảnh để kể chuyện và tạo ra bầu không khí. Các không gian trong phim của ông thường là nơi diễn ra hành động, đồng thời còn là một phần của câu chuyện, phản ánh tâm trạng và trạng thái tinh thần của nhân vật.
Eraserhead (1977)
Là bộ phim đầu tay của David Lynch, xoay quanh Henry Spencer (do Jack Nance thủ vai), một người đàn ông phải đối mặt với những nỗi lo lắng về trách nhiệm làm cha trong xã hội công nghiệp. Bối cảnh của ‘Eraserhead’ là một thế giới hoang tàn với những nhà máy bỏ hoang, những ống khói xả khói đen và những con đường vắng vẻ. Những không gian này tạo cảm giác cô lập, ngột ngạt và đầy bất an. Những căn phòng chật hẹp, tối tăm với những bức tường bong tróc và những đồ vật cũ kỹ tạo nên một không gian sống đầy ám ảnh. Kiến trúc này phản ánh trạng thái tinh thần bất ổn và nỗi cô đơn của nhân vật chính.
Bên cạnh đó, âm thanh đóng một vai trò vô cùng quan trọng trong bộ phim. Tiếng ồn của máy móc, tiếng rên rỉ và những âm thanh kỳ lạ khác tạo nên một bầu không khí căng thẳng và khó chịu. Đồng thời, đạo diễn còn sử dụng ánh sáng mờ ảo và bóng tối bao trùm để tạo ra những bóng đổ dài và những góc khuất, mang đến một cảm giác bí ẩn và đáng sợ.
Bằng sự kết hợp giữa không gian, ánh sáng và hệ thống âm thanh, David Lynch đã tạo nên một bối cảnh đầy ám ảnh xuyên suốt bộ phim. Ảnh: Artforum
Bối cảnh công nghiệp xám xịt, hoang tàn của “Eraserhead” tạo ra một cảm giác ngột ngạt, khó chịu, phản ánh sự lo lắng và bất an của nhân vật chính. Ảnh: Artforum
The Elephant Man (1980)
“The Elephant Man” dựa trên câu chuyện có thật về Joseph Merrick (do John Hurt thủ vai), một người đàn ông bị biến dạng cơ thể nghiêm trọng vào cuối thế kỷ 19 ở Anh. Bối cảnh của bộ phim đóng vai trò then chốt trong việc truyền tải sự cô lập, đau khổ và nhân văn của nhân vật chính.
Phần lớn thời gian, Joseph sống trong những không gian nhỏ hẹp, tối tăm và dơ bẩn. Từ căn phòng phía sau cửa hàng nơi anh bị trưng bày như một trò tiêu khiển, đến căn phòng nhỏ trong bệnh viện London, tất cả đều tạo cảm giác ngột ngạt, giam cầm. Những không gian này phản ánh tình trạng thể chất và tinh thần của nhân vật, bị mắc kẹt trong một cơ thể không mong muốn và bị xã hội xa lánh.
Bối cảnh London cuối thế kỷ 19 được tái hiện một cách chân thực với kiến trúc Victorian đặc trưng. Những con phố lát đá cuội, những tòa nhà gạch xám xịt, những bệnh viện lạnh lẽo tạo nên một bầu không khí u ám, nặng nề. Kiến trúc này không chỉ là phông nền mà còn là một phần của câu chuyện, thể hiện sự khắc nghiệt và vô cảm của xã hội đối với những người khác biệt.
David Lynch đã sử dụng ánh sáng và bóng tối một cách tài tình để nhấn mạnh sự tương phản giữa thế giới bên ngoài và thế giới nội tâm của Joseph. Những không gian tối tăm, mờ mịt tượng trưng cho sự cô đơn, sợ hãi và mặc cảm của anh, trong khi những khoảnh khắc ánh sáng le lói thể hiện những tia hy vọng và lòng trắc ẩn mà anh nhận được.
Nội thất trong phim được thiết kế đơn giản nhưng đầy biểu cảm. Những đồ vật cũ kỹ, những bức tường bong tróc, những chiếc giường bệnh đơn sơ đều góp phần tạo nên một không gian chân thực và đầy cảm xúc. Ảnh: Allstar
Twin Peaks (1990-1991 & 1997)
Series truyền hình nổi tiếng của David Lynch kể về cuộc điều tra vụ giết hại Laura Palmer tại một thị trấn nhỏ ở vùng quê. Bối cảnh của bộ phim tạo ra một bầu không khí vừa quen thuộc, vừa kỳ lạ. Thị trấn Twin Peaks được bao quanh bởi những khu rừng rậm rạp, những ngọn núi hùng vĩ và những hồ nước trong xanh. Vẻ đẹp tự nhiên này tạo ra một cảm giác yên bình nhưng cũng ẩn chứa những bí mật đen tối.
Những địa điểm như quán ăn Double R Diner, khách sạn Great Northern và sở cảnh sát Twin Peaks tạo nên một không gian quen thuộc và ấm cúng. Kiến trúc gỗ ấm cúng của khách sạn Great Northern là một điểm nhấn quan trọng, nơi diễn ra nhiều sự kiện quan trọng trong phim. Đồng thời, xuyên suốt bộ phim, những cảnh quay trong rừng thường được quay vào ban đêm, với ánh sáng mờ ảo và bóng tối bao trùm, tạo ra một cảm giác bí ẩn và đáng sợ.
Âm nhạc của Angelo Badalamenti và âm thanh tự nhiên của rừng núi tạo nên một bầu không khí đặc biệt cho bộ phim. Ảnh: CBS Paramount Domestic Television
Mulholland Drive (2001)
‘Mulholland Drive’ là một bộ phim đầy bí ẩn và phức tạp, lấy bối cảnh tại Hollywood, kể về câu chuyện của một nữ diễn viên đầy tham vọng và một người phụ nữ bị mất trí nhớ. Bối cảnh của bộ phim tạo ra một cảm giác mơ hồ giữa thực và ảo. Xuyên suốt bộ phim, Hollywood hiện lên với những con đường rộng lớn, những biệt thự sang trọng và những câu lạc bộ đêm lộng lẫy. Tuy nhiên, bên dưới vẻ hào nhoáng này là một thế giới đầy cạnh tranh, thất vọng và tội ác.
Những không gian trong phim thường chuyển đổi một cách đột ngột và mơ hồ, tạo ra một cảm giác khó phân biệt giữa thực và ảo. Bên cạnh đó, đạo diễn đã sử dụng ánh sáng neon rực rỡ và bóng tối bao trùm để tạo ra một bầu không khí vừa quyến rũ vừa nguy hiểm. Đồng thời, âm nhạc và âm thanh kỳ quái đã tạo nên một cảm giác bất an và khó hiểu.
Mulholland Drive là một bộ phim đầy bí ẩn và thách thức, với bối cảnh và thiết kế góp phần quan trọng vào việc tạo ra một trải nghiệm điện ảnh đầy ám ảnh. Ảnh: IFC Center
Phong cách thiết kế trong phim của David Lynch thường mang đậm dấu ấn cá nhân, kết hợp giữa yếu tố cổ điển và hiện đại, giữa thực tế và siêu thực. Ông thường sử dụng những gam màu tối, ánh sáng mờ ảo và những góc quay bất thường để tạo ra một bầu không khí đặc biệt. Những không gian trong phim của ông vừa đẹp về mặt hình ảnh, vừa chứa đựng nhiều ý nghĩa biểu tượng, phản ánh tâm trạng và trạng thái tinh thần của nhân vật.
Di sản của David Lynch trong lĩnh vực điện ảnh là vô cùng to lớn. Ông đã tạo ra một thế giới điện ảnh độc đáo, đầy ám ảnh và quyến rũ, ảnh hưởng sâu sắc đến nhiều thế hệ nhà làm phim và nghệ sĩ. Cách ông sử dụng bối cảnh, ánh sáng, âm thanh và màu sắc để kể chuyện và tạo ra bầu không khí sẽ tiếp tục là nguồn cảm hứng cho những người yêu điện ảnh và thiết kế.
Thực hiện: Quốc Huy
Xem thêm:
Milan Design Week 2024: Không gian suy tưởng của David Lynch
Bối cảnh đẹp trong phim của Trần Anh Hùng
