KTS Jorn Utzon (9/4/1918 – 29/11/2008) – người từng vinh dự nhận giải thưởng Pritzker Prize danh giá, tuy nhiên ông vẫn chỉ là một cái tên được rất ít người biết đến cho đến khi trở thành người chiến thắng trong cuộc thi thiết kế nhà hát quốc gia “International competition for a national opera house” tại Bennelong Point, Sydney. Người chiến thắng trong cuộc thi thiết kế nhà hát được xướng danh ngày 29/1/1957 và công trình của ông gần như đã trở thành một phần biểu tượng của Sydney hay thậm chí là Australia – Nhà Hát Con Sò (Sydney Opera House), nhưng thật không may, cho đến lúc qua đời, ông vẫn không bao giờ có thể nhìn ngắm đứa con tinh thần của mình được hoàn thành.
“Mặt trời không biết ánh sáng của chúng đẹp như thế nào cho đến khi chúng soi chiếu vào công trình này.” – KTS Jorn Utzon.
KTS Jorn Utzon chụp ảnh trước Nhà Hát Con Sò (Sydney Opera House). Ảnh: Keystone.
Sinh ra ở Copenhagen năm 1918, KTS Jorn Utzon theo học kiến trúc tại học viện Hoàng gia Royal Academy of Fine Arts. Sau Đệ Nhị Thế Chiến, ông làm việc tại văn phòng Alvar Aalto ở Helsinki và giành được học bổng du lịch Morocco – Mỹ, đồng thời ông cũng thiết kế nhiều sản phẩm nội thất, đồ thủy tinh trong thời gian này.
Là một nhà thiết kế trẻ lúc bấy giờ, tham vọng của Utzon là vô cùng lớn lao. 10 năm trước khi gửi bài dự thi thiết kế nhà hát tại Sydney, ông cũng từng tham dự một cuộc thi khác nhằm thay thế Crystal Palace nhưng không chiến thắng. Ngày ông qua đời, The Guardian đã viết rằng thủ đô của Anh Quốc đã từng có cơ hội “xây dựng một điều gì đó phi thường như nhà hát opera”. Một số người khác lại cho rằng phong cách kiến trúc của KTS Jorn Utzon có sự tương quan với Eero Saarinen (một giám khảo trong cuộc thi thiết kế nhà hát) – người đã thiết kế nhà ga TWA tại sân bay Kennedy, New York.
Nhà Hát Con Sò tại Sydney, Australia.
Năm 1966, 9 năm sau khi cái tên Jorn Utzon được cả thế giới biết đến, ông bị buộc phải từ chức và rời khỏi Úc. Mức kinh phí thực hiện dự án bị ép xuống mức khá thấp bởi những người nắm quyền lúc bấy giờ và KTS Jorn Utzon đã phải nhận rất nhiều sự đổ lỗi, điều này dẫn đến những cuộc chất vấn giữa ông và nhiều nhà lãnh đạo địa phương.
Quay trở lại Đan Mạch, Utzon bắt tay vào hai dự án quan trọng khác: Nhà thờ Bagsværd (1968 – 1976) và tòa nhà quốc hội Kuwait National Assembly năm 1971 nhưng phải tái xây dựng năm 1993 sau khi bị phá hủy bởi quan đội Iraq trong chiến tranh Vùng Vịnh. Bên cạnh các dự án này, KTS Jorn Utzon cũng thực hiện một ngôi nhà riêng của mình với hướng nhìn ra biển Mallorca, Tây Ban Nha. Theo nhiều đánh giá, hầu hết các công trình kiến trúc của ông đều thể hiện sự yên tĩnh sâu sắc.
Nhà thờ Bagsværd. Ảnh: Seier.
Kuwait National Assembly. Ảnh: Xiquinho.
Sự nghiệp kiến trúc của KTS Jorn Utzon có thể tóm gọn về sự thuần túy, tham vọng và những hoàn cảnh trớ trêu. Đối với một KTS tài năng như ông thì thành quả thu lại dường như khá ít ỏi bởi nhiều tình huống không mong muốn. Utzon đã không tham dự buổi lễ trao huy chương cho ông diễn ra cùng ngày với buổi khánh thành Nhà Hát Con Sò năm 1973.
“Nếu bạn thích công trình của một kiến trúc sư, hãy trao cho ông ấy một thứ gì đó để xây dựng, chứ không phải huy chương.” – KTS Jorn Utzon phát biểu trước Viện Kiến Trúc Hoàng Gia Anh Quốc năm 1978.
Thực hiện: Đức Nguyên | Theo: Archdaily | Ảnh: Tư liệu.
Xem thêm:
