Xuyên suốt các giai đoạn lịch sử, từ Hy Lạp và La Mã cổ đại cho đến thời Phục hưng và Bauhaus, sự kết hợp giữa nghệ thuật và kiến trúc luôn đóng vai trò quan trọng tất yếu trong biểu hiện xã hội. Tuy nhiên, những lý tưởng về chủ nghĩa hiện đại và sự công nghiệp hóa của thế kỷ 20 đã khiến cho tính nghệ thuật trong kiến trúc suy giảm đáng kể.
Để khắc phục tình trạng này, Pháp – một quốc gia châu Âu nổi tiếng với lịch sử kiến trúc phong phú đã ban hành chính sách “1% for Art” (tạm dịch: 1% cho nghệ thuật), áp dụng cho nhiều dự án xây dựng cơ sở cộng đồng, bao gồm trường học, tòa nhà hành chính và hạ tầng giao thông. Người nghệ sĩ được khuyến khích tạo ra các tác phẩm phản ánh môi trường, chức năng và văn hóa đại chúng thông qua nhiều hình thức khác nhau: tác phẩm điêu khắc, tranh tường hoặc tác phẩm sắp đặt dưới sự hỗ trợ của chính quyền địa phương.
Ảnh: Chris Johnson
Mặt tiền tòa nhà Lavirotte .Ảnh: Yana Fefelova
Ra đời vào năm 1951, “1% for Art” từng là một chương trình tài trợ công nhằm phân bổ một phần ngân sách để tạo ra các tác phẩm trang trí cho các trường học. Tuy nhiên, chính sách đã được sửa đổi và mở rộng vào năm 1972 sau khi vấp phải nhiều chỉ trích về việc giới hạn nghệ thuật ở các cơ sở giáo dục, cho phép tất cả các dự án công cộng đều được xem xét để cấp kinh phí, tăng tính phổ biến của chính sách và động lực sáng tạo mạnh mẽ cho các nghệ sĩ.
Ga khách tại sân bay Paris-Orly. Ảnh: ADP
Trường đào tạo quản trị khách sạn Georges Frêches ở Montpellier là một ví dụ điển hình cho thành công của chính sách hỗ trợ nghệ thuật trong kiến trúc. Nhà thiết kế Matali Crasset đã tạo ra mặt tiền với 17.000 vỏ nhôm anodized hình tam giác cho tòa nhà, làm thay đổi cảnh quan và khắc họa bản sắc đô thị của khu vực. Ngoài ra, cô còn sử dụng hơn 5.000 khung kính hình học để biến tác phẩm nghệ thuật bằng kim loại của mình thành hệ thống cửa sổ chiếu sáng.
Trường đào tạo quản trị khách sạn Georges Frêches. Ảnh: Massimiliano và Doriana Fuksas
Chính sách “1% for Art” được các nghệ sĩ trong nước đánh giá cao bởi nó cho phép họ khám phá sự tích hợp kiến trúc và khả năng tương tác giữa công chúng và tác phẩm. Ảnh: Massimiliano và Doriana Fuksas
Một ví dụ nổi bật khác là Trung tâm FRAC Turbulences tại Orleans với kiến trúc mang đậm tính thể nghiệm. Toàn bộ tòa nhà như một khối thép dâng lên khỏi mặt đất, được bao phủ bởi các tấm nhôm nhựa Reynobond – loại vật liệu phát triển riêng cho các dự án nhận hỗ trợ nghệ thuật. Thông qua sự kết hợp với các nghệ sĩ của Electronic Shadow trong chính sách, hệ thống đèn LED đã được tích hợp vào các tấm nhôm, mang đến vẻ đẹp kỹ thuật số cho kiến trúc, nơi hình ảnh, ánh sáng và thông điệp có thể tự do nhảy múa trên bề mặt công trình.
Trung tâm FRAC Turbulences tại Orleans. Ảnh: Nicolás Borel
Ảnh: Nicolás Borel
Mục tiêu lớn nhất của chính sách là không ngừng thúc đẩy sự tiến bộ của nghệ thuật và kiến trúc bằng cách thách thức người nghệ sĩ phải hoạt động, sáng tạo trong những ràng buộc. “Phải luôn tuân theo những yêu cầu cụ thể từ khách hàng và bộ quy tắc nghiêm ngặt dành cho dự án công cộng. ‘1% for Art’ khuyến khích việc trang trí hay sắp đặt tác phẩm và sự can thiệp mang tính nghệ thuật của các nghệ sĩ giúp nâng cao phẩm chất vốn có của công trình.” – Matali Crasset chia sẻ.
Bức tượng điêu khắc “The Defence of Paris” bằng đồng của Louis-Ernest Barrias nhận hỗ trợ từ chính sách “1% for Art” vào năm 1983. Ảnh: Constance Decorde
Trong nhiều năm qua, chính sách “1% for Art” đã đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc quảng bá nghệ thuật và văn hóa Pháp, làm cho nghệ thuật trở nên dễ tiếp cận và luôn hiện hữu trong các không gian cộng đồng. Nó khuyến khích các nghệ sĩ thể hiện tính thẩm mỹ một cách đa dạng và thiết thực hơn, làm phong phú thêm cảnh quan văn hóa, góp phần tạo nên một cộng đồng nghệ thuật sôi động và hội nhập quốc tế.
Nét vẽ đường phố tại Marseille. Ảnh: Curt Rush
Bên cạnh Pháp, nhiều quốc gia khác cũng đã sớm xây dựng và áp dụng các chính sách thúc đẩy nghệ thuật tương tự. Ví dụ: một điều luật từ năm 1949 của Ý quy định tất cả các cơ quan công quyền phải phân bổ 2% tổng chi phí xây dựng cho việc trang trí hay tại Canada, một số thành phố được áp dụng “Public Art Policy” (tạm dịch: Chính sách nghệ thuật cộng đồng) để sử dụng 1% ngân sách của các dự án cho nghệ thuật. Mới đây, Hà Lan đã ban hành luật yêu cầu trích 1,5% chi phí xây dựng các tòa nhà công cộng mới vào việc kêu gọi sáng tạo và vận hành tác phẩm tích hợp. Các chính sách tương tự cũng được thiết lập ở Na Uy, Phần Lan và Mỹ nhằm thúc đẩy việc làm giàu văn hóa và khả năng tiếp cận nghệ thuật của công chúng.
Một công trình nghệ thuật công cộng tại Montreal, Canada. Ảnh: Jaume Plensa
Thực hiện: Thùy Như | Theo: ArchDaily
Xem thêm:
Làm mát thụ động: Chiến lược bền vững trong kiến trúc hiện đại
Bảo tàng Red Dot: Nghệ thuật trong không gian thương mại
Triển lãm Venice Biennale 2024 và những gian trưng bày nổi bật
