Mộc lan được xem là một trong những loài hoa cổ xưa nhất trên Trái Đất, với dấu tích hóa thạch có niên đại hơn 100 triệu năm. Có một sự thật thú vị là nó đã tiến hóa trước cả loài ong, do đó chúng được thụ phấn nhờ bọ cánh cứng. Đây cũng là lý do hoa có lá noãn cứng để tránh bị hỏng do côn trùng ăn và bò quanh. Cây mộc lan có nguồn gốc từ Đông Á, Bắc Mỹ và Trung Mỹ, với hai trung tâm phân bố chính là Trung Quốc – Nhật Bản và vùng Đông Nam Hoa Kỳ. Ở Trung Quốc, mộc lan được gọi là “Ngọc Lan” (Yu-lan) và từng xuất hiện trong các khu vườn hoàng cung từ thế kỷ thứ 7. Trong khi đó, người Nhật gọi loài hoa này là “Shidekobushi”, gắn liền với sự kiên trì và tình yêu thiên nhiên.
Hoa mộc lan đã tồn tại từ thời khủng long, hơn 100 triệu năm trước. Ảnh: J.parker’s
Hoa mộc lan thuộc họ Magnoliaceae, với hơn hai trăm loài khác nhau, mỗi loài mang một sắc độ và tầng ý nghĩa riêng. Màu trắng của mộc lan gợi cảm giác thuần khiết và thanh cao, sắc hồng lại khẽ chạm vào nét lãng mạn và dịu dàng. Mộc lan vàng mang theo nguồn năng lượng tích cực, trong khi những bông hoa tím lại khoác lên mình vẻ sang trọng, huyền ảo.
Cánh hoa dày, xếp lớp khéo léo như một nếp gấp tinh tế của tự nhiên, tỏa ra hương thơm nhẹ tựa sương mai. Lá hình bầu dục, mặt trên xanh bóng, mặt dưới phủ một lớp lông tơ mịn, khẽ rung lên trong gió. Tùy vào điều kiện sinh trưởng, cây mộc lan có thể vươn cao từ hai đến ba mét, bung nở những tán hoa rực rỡ mà vẫn giữ được dáng vẻ điềm đạm.
Hoa mộc lan có nhiều màu sắc khác nhau, mỗi sắc độ lại mang một thông điệp riêng biệt. Ảnh: Tư liệu
Loài cây này đặc biệt thích hợp với khí hậu nhiệt đới ẩm của Việt Nam. Người trồng có thể gieo hạt hoặc giâm cành để sở hữu cây giống non, chỉ cần đặt cây dưới một khoảng sáng nhẹ và lớp đất mềm, đủ ẩm. Sau mỗi mùa hoa nở, một vài nhát kéo tỉa gọn là đủ để cây hồi sinh, chuẩn bị cho chu kỳ hoa mới.
Dưới góc độ biểu tượng, ở phương Đông, mộc lan đại diện cho sự kiêu sa và phẩm giá. Loài hoa này từng được trồng trong các khu vườn hoàng gia Trung Quốc, tượng trưng cho sự thuần khiết và đức hạnh. Trong khi đó, người Nhật coi mộc lan như một đại diện cho tinh thần kiên trì và vẻ đẹp tự nhiên. Trong văn hóa phương Tây, hoa mộc lan gắn liền với sự quý phái và duyên dáng. Ở miền Nam nước Mỹ, loài hoa này thường được trồng trong các khu vườn lớn, đại diện cho sự thanh lịch và độc lập.
Ảnh: Tư liệu
Ảnh: Ikebana Naples
Trong nghệ thuật, hoa mộc lan cũng trở thành nguồn cảm hứng sáng tác của nhiều nghệ sĩ và tác giả. Bức tranh The Magnolia Blossom của họa sĩ Martin Johnson Heade đã khắc họa vẻ đẹp thanh tao của loài hoa này, hiện được trưng bày tại Bảo tàng Timken, San Diego. Trong văn học, tác phẩm Magnolia Flower kể về một cô gái gốc Phi và thổ dân châu Mỹ kiên cường, phản ánh tinh thần độc lập mà hoa mộc lan đại diện. Còn trên màn ảnh, bộ phim hoạt hình Mulan (1998) của Disney đã khắc họa hình tượng nữ chiến binh Hoa Mộc Lan, một biểu tượng của lòng dũng cảm và sự phá bỏ những rào cản giới tính. Câu chuyện này tiếp tục được khai thác qua phiên bản live-action ra mắt năm 2020, tôn vinh sự mạnh mẽ và khát vọng bình đẳng của người phụ nữ.
Bức tranh The Magnolia Blossom của họa sĩ Martin Johnson Heade. Ảnh: Timken Museum of Art
Hoa mộc lan còn được công nhận là loài hoa biểu tượng của hai tiểu bang Mississippi và Louisiana (Hoa Kỳ). Ảnh: Dan Gill/ LSU AgCenter
Với vẻ đẹp thanh tao và hương thơm dịu dàng, loài hoa này từ lâu đã được sử dụng để trang trí cho các không gian nội thất lẫn cảnh quan ngoại thất, đem lại vẻ đẹp thanh lịch và sinh động cho không gian sống. Trong quan niệm phong thủy, mộc lan được cho là có thể mang lại nhiều may mắn và cân bằng cho gia chủ bởi cây đại diện cho năng lượng dương – nguồn sinh khí nhẹ nhàng mà bền bỉ. Một chậu mộc lan đặt ở hướng Đông Nam sẽ giúp ngôi nhà đón nhận nhiều tài khí và may mắn.
Ảnh: interiorbygini
Ảnh: AYAKOS
Mộc lan còn đặc biệt hòa hợp với những người mang mệnh Kim hoặc Mộc – hai hành tượng trưng cho sự phú quý và sinh sôi. Dẫu vậy, ý nghĩa sâu xa của loài hoa này không dừng ở yếu tố phong thủy. Nó gợi nhớ đến phẩm chất bền bỉ, dịu dàng mà mạnh mẽ – vẻ đẹp thầm lặng của người phụ nữ. Có lẽ, điều khiến mộc lan trở nên khác biệt nằm ở cách nó nở: không vội vã, không phô trương. Chỉ một khoảnh khắc bung cánh, cũng đủ khiến ta tin rằng sự tĩnh lặng đôi khi là hình thái đẹp nhất của sức sống.
Ảnh: Alister Thorpe
Hoa mộc lan rất có giá trị trong tây y lẫn đông y với các công dụng chữa bệnh về tiêu hóa, thần kinh, ung thư, răng miệng… Trong y học cổ truyền, vỏ cây và nụ mộc lan được gọi là “ngọc lan bì” – vị thuốc có tính ấm, hương thơm nhẹ, giúp điều hòa khí huyết và giảm căng thẳng. Tinh dầu chiết xuất từ hoa được dùng trong liệu pháp hương thơm (aromatherapy) để xoa dịu thần kinh, cải thiện giấc ngủ và hỗ trợ giảm lo âu. Trong y học hiện đại, nhiều nghiên cứu đã ghi nhận các hoạt chất trong mộc lan như magnolol và honokiol có khả năng chống oxy hóa, kháng viêm và hỗ trợ kiểm soát huyết áp. Một số dòng mỹ phẩm cao cấp cũng sử dụng chiết xuất mộc lan để làm dịu da và chống lão hóa tự nhiên.
Không ồn ào phô trương, mộc lan âm thầm góp phần cân bằng cả thân – tâm – trí của đời sống con người. Hương thơm thanh nhã và đặc tính chữa lành của loài hoa này khiến nó trở thành cầu nối giữa vẻ đẹp tự nhiên và sự an yên nội tại.
Thực hiện: Thùy Như, Tú Nguyên
Xem thêm:
Hoa tulip: Hành trình của biểu tượng văn hóa
