Được xem là quốc hoa của Hà Lan, tulip là một trong những loài hoa được buôn bán nhiều nhất, góp phần quan trọng vào kinh tế của quốc gia châu Âu này. Có nguồn gốc từ vùng Trung Á, tulip phát triển tự nhiên trên các triền núi đặc biệt là các thảo nguyên thuộc Kazakhstan, Iran và Afghanistan ngày nay. Môi trường với mùa đông lạnh, mùa hè khô đã hình thành khả năng chịu lạnh và chu kỳ sinh trưởng đặc trưng của loài hoa này.
Tulip là một trong những loài hoa được ưa chuộng trong trang trí nhà cửa. Ảnh: Tư liệu
Nguồn gốc và lịch sử
Vào thế kỷ 11, hoa tulip được trồng phổ biến trong Đế chế Ottoman và trở thành biểu tượng của sự thanh nhã, quyền quý. Thời kỳ hoàng kim của nó tại Thổ Nhĩ Kỳ kéo dài từ đầu thế kỷ 18, khi hình ảnh loài hoa này xuất hiện rộng rãi trong nghệ thuật, kiến trúc và thậm chí trên trang phục của tầng lớp quý tộc. Giai đoạn này còn được gọi là “Thế kỷ Tulip”, đánh dấu một thời kỳ phát triển mạnh mẽ về văn hóa và nghệ thuật của Đế chế Ottoman.
Đến thế kỷ 16, loài hoa này được du nhập vào châu Âu thông qua các nhà buôn và sứ thần. Hà Lan nhanh chóng trở thành trung tâm của ngành trồng tulip, nhờ khí hậu mát mẻ và điều kiện thổ nhưỡng phù hợp. Thế kỷ 17 chứng kiến cơn sốt “Tulipmania”, khi giá trị của một số giống quý hiếm tăng vọt, khiến chúng trở thành biểu tượng của sự giàu có. Một số củ hoa hiếm khi đó có giá ngang với một căn nhà tại Amsterdam, trước khi thị trường sụp đổ vào năm 1637.
Bức “Allegory on Tulipmania” của danh họa Jan Brueghel mô tả cơn sốt hoa tulip những năm 1640. Ảnh: Tư liệu
Trong nghệ thuật, tulip cũng là một trong những loài hoa truyền cảm hứng nhiều nhất. Ví dụ sớm nhất được tìm thấy là một viên gạch thế kỷ 13 từ cung điện Alāad-Dīn Kayqubād bin Kaykāvūs của Thổ Nhĩ Kỳ, khiến nó được gắn liền với sự giàu có, quyền lực và danh tiếng – những ý nghĩa mà loài hoa này sẽ tiếp tục truyền tải trong nhiều thế kỷ. Trong nghệ thuật của Đế chế Ottoman, hình ảnh hoa tulip được vẽ trên gốm trang trí, dệt thành thảm và thêu trên trang phục của giới thượng lưu.
Khi hoa tulip trở nên phổ biến ở châu Âu vào những năm 1600, mối liên hệ tương tự cũng diễn ra khi Hà Lan trở thành một trong những quốc gia giàu có nhất với tầng lớp thương gia đủ khả năng mua những thứ xa xỉ mới ngày càng nhiều. Một thị trường mới được phát triển cho nghệ thuật mô tả các chủ đề ngoài chủ đề tôn giáo truyền thống, đồng thời mối quan tâm mới về các loài thực vật và hoa ngoại nhập đã thúc đẩy thị trường hoa tulip. Trong Kỷ nguyên vàng của hội họa Hà Lan, chúng ta chứng kiến sự xuất hiện ồ ạt của hoa tulip trong các tác phẩm tĩnh vật của các danh họa nổi tiếng như Rachel Ruysch, Hans Gillisz, Ambrosius Bosschaerts…
Bức “Bouquet of Flowers in a Stone Niche” của danh họa Ambrosius Bosschaerts. Ảnh: Tư liệu
Đặc điểm và các giống hoa nổi bật
Tulip thuộc họ Liliaceae, với khoảng 150 loài và hơn 3.000 giống lai khác nhau. Hoa có hình chén đặc trưng, gồm ba cánh hoa và ba lá đài giống nhau, tạo nên vẻ cân đối tự nhiên. Một số giống tulip nổi bật gồm: Darwin Hybrid có thước lớn, màu sắc rực rỡ, thích hợp để trồng ngoài trời; Parrot – Cánh hoa xoăn, viền lượn sóng, màu sắc loang độc đáo; Triumph – Hoa bền, dáng đẹp, được ưa chuộng trong cắm hoa; Rembrandt – Cánh hoa có vệt sọc, gợi nhắc đến thời kỳ “Tulip Mania” thế kỷ 17.
Hoa tulip vẹt. Ảnh: Botané
Ngoài làm đẹp cho nội thất và vườn tược, hoa tulip còn được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực. Trong y học dân gian, một số hợp chất trong hoa tulip có khả năng kháng khuẩn, kháng viêm, được dùng để hỗ trợ điều trị viêm họng và đau đầu. Trong ẩm thực, cánh hoa tulip có thể được dùng để trang trí món ăn, thậm chí củ của chúng từng được sử dụng thay thế lương thực trong Thế chiến II khi Hà Lan rơi vào nạn đói.
Cách trồng và chăm sóc
Tulip phát triển tốt trong khí hậu ôn đới, cần đất tơi xốp, giàu dinh dưỡng và thoát nước tốt. Củ hoa nên trồng vào mùa thu, khi nhiệt độ ban đêm từ 4-10°C, giúp rễ phát triển trước mùa đông. Chọn vị trí có ánh nắng đầy đủ, chôn củ ở độ sâu gấp 2-3 lần kích thước củ, đặt đầu nhọn hướng lên.
Trong quá trình sinh trưởng, cần tưới nước vừa phải, tránh để đất quá ẩm gây thối củ. Khi hoa tàn, cắt bỏ hoa để cây tập trung nuôi dưỡng củ, nhưng giữ nguyên phần lá cho đến khi chúng úa vàng tự nhiên. Để tái trồng năm sau, củ nên được đào lên, phơi khô và bảo quản nơi khô ráo, mát mẻ trong suốt mùa hè trước khi trồng lại vào mùa thu.
Ảnh: Tư liệu
Thực hiện: Tú Nguyên
Xem thêm
Hoa mai trong hội họa và thơ ca: Cảm hứng bất tận qua các thời đại
