Lịch sử và ứng dụng đương đại của gạch tráng men Bồ Đào Nha

17:53, 02/04/2023

Tại Bồ Đào Nha, chi tiết trang trí từ các viên gạch có màu sắc trắng và xanh lam được xuất hiện trên khắp các công trình từ nhà thờ, tu viện, trên các con phố đến các ngôi nhà riêng lẻ. Những viên gạch này được gọi là gạch Azulejos hay còn được hiểu theo nghĩa “viên đá nhỏ được đánh bóng”, xuất hiện từ thế kỷ 15 đến thế kỷ 18 – thời kỳ mà màu xanh lam là biểu trưng cho quyền lực và sự giàu có và cũng là lý do tại sao những viên gạch này luôn được tìm thấy trên các di tích lịch sử quan trọng trên khắp Bồ Đào Nha.

Căn hộ Palatina I/ rar.studio. | Ảnh: Francisco Nogueira.

Dấu ấn của gạch Azulejos đã ngày một tăng lên qua thời gian khi định hình cảnh quan và góp phần làm nổi bật các đặc điểm trong kiến trúc. Theo một cách hiểu phổ biến nhất với người dân Bồ Đào Nha thì đây là di sản văn hoá mà họ đang gìn giữ. Những viên gạch thường kể về một câu chuyện hoặc ghi lại những khía cạnh văn hóa đời sống ngày nay. Theo truyền thống, Azulejo còn dùng kể những câu chuyện về hàng hải Bồ Đào Nha và những chuyến đi vòng quanh thế giới của cha ông hay mô tả các câu chuyện về những vị thánh mà họ tôn thờ.

Căn hộ TB/ Nuno Nascimento Arquitectos. | Ảnh: Francisco Nogueira.

Căn hộ Palatina I/ rar.studio. | Ảnh: Francisco Nogueira.

Nhà AD25/ João Tiago Aguiar Arquitectos | Ảnh: Fernando Guerra | FG+SG.

Nguồn gốc của gạch Bồ Đào Nha bắt nguồn từ các khu vực nhỏ thuộc Ai Cập được đưa đến lần đầu tiên bởi người Ả Rập khi họ xâm lược đất nước này vào thế kỷ 13. Tuy nhiên cho đến khi Vua Bồ Đào Nha D. Manuel I được giới thiệu về loại gạch tráng men trong chuyến viếng thăm Seville, Tây Ban Nha năm 1503, niềm yêu thích đã khiến nhà Vua mang nghề thủ công này đến quê hương mình. Việc sử dụng Azulejos của người Bồ Đào Nha đã phát triển đáng kể trong suốt nhiều năm sau đó, theo từng khu vực các kỹ thuật tráng men, áp dụng trang trí gạch lại có sự khác biệt, độc đáo riêng.

Palacete da Quinta do Bom Pastor/ Nuno Valentin | Ảnh: João Ferrand.

Ga São Bento | Ảnh: Tư liệu.

Gạch Azulejos có thể tìm thấy dễ dàng ở nhiều nơi của Bồ Đào Nha, trong số các công trình nổi bật để ghé thăm có thể kể đến như nhà thờ của Porto xuất hiện từ thế kỷ 18 có phong cách kiến trúc Gothic, được hoà trộn giữa các khoảng tối sáng dọc theo hành lang với những mảng tường gạch mang màu trắng và xanh. Ga xe lửa São Bento là một địa điểm cổ điển khác xây dựng vào năm 1903, bao phủ bởi hơn 20.000 viên gạch azulejo do Jorge Colaço thực hiện, mô tả những khoảnh khắc quan trọng của lịch sử Bồ Đào Nha. Nhà thờ Saint Ildefonso, xây dựng vào năm 1739 là một điểm đến nổi tiếng khác trang trí bởi hơn 11.000 viên gạch bao phủ bên ngoài nhà thờ.

Sự giàu có của di sản gạch Bồ Đào Nha vẫn đang tạo ảnh hưởng lớn và tiếp tục xuất hiện vào kiến trúc, nghệ thuật đương đại. Các nghệ sĩ, NTK và KTS vẫn tìm kiếm những cách thức mới để giới thiệu tác phẩm cá nhân với cộng đồng, như một cuộc đối thoại thường xuyên với lịch sử và xa rời sự bảo tàng hoá dành cho loại gạch này.