Ma rốc quả là một địa điểm đầy khác biệt từ vùng này sang vùng khác. Núi cao, sa mạc mênh mông, bờ biển gió lộng, thành thị sung túc, thôn xóm xưa cũ. Bên cạnh đó, bạn có thể có những trải nghiệm khác nhau, tùy nơi mình viếng thăm. Nếu người dân ở những thành thị phía Bắc, như Tangier, Chefchaouen và Fes được cho là cứng rắn, thì ở vùng ven biển phía Nam, người dân của Essaouira và Agadir lại nổi tiếng là hiền hậu.
Có thể là do địa lý, khí hậu, cũng có thể là do ảnh hưởng của lịch sử. Mà riêng về lịch sử đã là một bức tranh đầy những mảng màu chồng chất từ nhiều thời, nhiều ảnh hưởng, sắc dân và triều đại.
Bạn cứ tưởng tượng rằng từ 800.000 năm trước Công nguyên, đã có cư dân trong khu vực mà hiện nay là Casablanca, và họ đã biết dùng các phương tiện và vật dụng thô sơ. Cả chiều dài lịch sử sau đấy của Ma rốc là hành trình của các bộ tộc và sắc dân du mục ngang qua đây, định cư trong nhiều giai đoạn, gồm những chủng tộc từ Libya hay Ethiopie, người Moors, Tuaregs, Berbers, Do Thái, và người Ả Rập, v.v.
Vùng đất này cũng bị các đội binh La Mã chiếm đóng trong nhiều giai đoạn dài lâu. Sau đó là những cuộc chinh phục có tính cách tôn giáo, rồi từ đó nối tiếp nhiều triều đại lan rộng, vượt cả eo biển tiến sang Tây Ban Nha với những cuộc chiến chống lại người Bồ Đào Nha, và những chiến dịch chinh phục của Hồi giáo. Từ phía Nam, Senegal, Mauritania, Mali cũng mang thêm những ngọn gió văn hóa tạo nên những màu sắc đa dạng cho đất nước này.
Trong thế kỷ 20, Ma rốc lại chịu sự bảo hộ của Pháp, và ảnh hưởng của Tây Ban Nha, Anh, Bỉ, Ý, Bồ Đào Nha, Hà Lan, v.v.
Bức tranh, bài thơ màu sắc của Ma rốc là những mảng màu của ngần ấy lịch sử, ngần ấy ảnh hưởng. Đến thăm Ma rốc là đắm chìm trong những vết tích xa xưa, nhưng cùng lúc học hỏi về các sắc dân, truyền thống khác biệt trong cùng một mảnh đất. Bạn sẽ thấy ít có người Ma rốc nào không nói được ít nhất ba thứ tiếng.
Bạn có thể bắt đầu chuyến viếng thăm với một hay hai ngày quá cảnh tại Tangier, khám phá khu phố cổ, tìm thăm những quán cà phê, khách sạn đã từng giữ chân những nhà văn, nhà thơ như William Burroughs, Jack Kerouac và Paul Bowles, những nhà kinh doanh, thiết kế nội thất danh tiếng của Âu châu, hay những nghệ sĩ trứ danh như Mick Jagger và ban nhạc The
Rolling Stones.
Từ Tangier, một chuyến taxi nửa tiếng đồng hồ sẽ đưa bạn đến Asilah. Hãy thả bộ qua những con phố quanh co, tường sơn màu xanh lá mạ mát mắt, có hình những bộ xương cá chỉ đường, những bức tranh thật ngộ nghĩnh.
Thành phố đáng thăm nhất trong vùng chỉ cách Tangier vài tiếng đồng hồ bằng taxi hoặc xe thuê riêng. Bạn sẽ đi qua những vùng đồi và thung lũng cỏ úa rồi quanh co lên núi, ghé ăn trưa, trò chuyện với một cụ già bằng tiếng Tây Ban Nha, tiếng Pháp hoặc tiếng Anh, bạn sẽ thấy rõ sự đa dạng của đất nước này.
Nếu màu xanh hy vọng là màu bạn ưa chuộng, thành phố Chefchaouen sẽ là thiên đường. Tất cả màu tường của các căn nhà lên xuống quanh những bậc thang và ngõ đường lát đá đều sơn xanh của trời cao, gây cảm giác mát lạnh ngay cả giữa mùa nắng nóng. Ít có thành phố nào xinh xắn như nơi đây.
Hãy cứ thong dong: chính lúc đi lạc lại là lúc bạn khám phá những ngõ ngách, những cụm cây hoa, và những mảnh đời sống địa phương chắc chắn sẽ tạo cho bạn cảm giác yên bình. Ngước lên tường, bạn sẽ thấy biển giới thiệu một đền thờ được dựng lên từ năm, sáu trăm năm trước. Bước mấy bước, bạn lại sẽ gặp một cụ già tươi cười mời bạn vào xem căn phòng đơn sơ đầy những thước vải dệt và thêu thật tỉ mỉ, màu sắc mà sau này sẽ làm mọi căn phòng của bạn tươi vui ấm cúng hẳn.
Ở khu buôn bán cuối các con dốc, bạn sẽ mất không ít thời gian chọn lựa giữa hàng trăm chiếc thảm muôn màu, dệt theo truyền thống Berber nhưng có những họa tiết rất đương đại, hoặc một tấm thảm khác nhiều dáng vẻ Trung Đông hơn. Rẻ có, đắt có, mới, cũ. Hay là để lúc khác, còn bây giờ hãy đi chọn lựa một túi da sẽ làm cho bạn bè ganh tị.
Bạn sẽ khó rời khỏi Chefchaouen, nhưng phải đành đón xe về Casablanca. Bạn có thể tìm đến nhà hàng từng là chỗ dừng chân của phi công và nhà văn St. Exupery, tác giả truyện Hoàng Tử Bé, Chuyến Bay Đêm. Khu phố cổ sẽ gợi cho bạn chút ít thơ mộng của thời xa xăm đó, nhưng Casablanca cũng là địa điểm đầy những nhà hàng, khách sạn sang trọng hiện đại không khác gì ở các thành phố lớn của Tây Âu.
Nếu muốn tìm nhiều màu sắc địa phương hơn, hãy về Marrakesh, thành phố đất đỏ. Marrakesh không thiếu những địa điểm tân thời, những nơi giải trí đèn màu hoặc những khách sạn theo đúng kiểu cách và tiêu chuẩn quốc tế. Nhưng hơn thế, Marrakesh cũng có những chỗ dừng chân có kiến trúc và cách thiết kế phong phú, đượm rõ phong cách Bắc Phi và Trung Đông mà bạn sẽ khó tìm thấy nơi nào khác. Một nhà hàng trong một lâu đài cổ, một khách sạn có vườn tược, trần sàn trang trí theo lối truyền thống, và tất nhiên là những món ăn đặc sản tuyệt ngon.
Marrakesh còn có điểm thu hút đặc biệt là khu Djma El Fnna: một quảng trường và khu chợ khổng lồ sẽ làm bạn phải mua thêm hành lý. Từ vải vóc quần áo, đến đĩa bát sành sứ, túi da đủ loại, giày dép, kỷ vật, trống đàn… đến cả thảm và bàn ghế, tủ kệ. Marrakesh và khu chợ này từ lâu đã là thiên đường cho những ai thích trang trí nhà cửa với một phong cách thật ấn tượng.
Bài thơ Say Ma rốc ở đây có thể mang tính cách hơi điên loạn, và bức tranh trừu tượng có thể có quá nhiều màu sắc. Hãy lên xe, đi về miền biển. Bạn sẽ đi qua các vùng đất đỏ, những đồi cỏ nhỏ và xinh, và những cách đồng bằng phẳng trồng toàn cây ô-liu và cây argan mà tinh dầu sẽ làm bạn mê đắm.
Đến được đoạn đèo nhỏ bên ngoài thành phố Essaouira, cảm giác thích thú thoải mái sẽ len lỏi vào thâm tâm. Cái nóng 40 độ sẽ được hoán đổi với những làn gió dịu mát, và bạn sẽ lập tức thư giãn với tiếng sóng biển vỗ về.
Rồi bạn sẽ rảo bước vào khu Medina, thành cổ. Bạn sẽ ngồi xuống, chậm rãi thưởng thức một cốc trà xanh bạc hà, một đĩa tagine, thịt gà hầm với các củ quả và gia vị đặc trưng. Rồi bạn sẽ quên các lo âu, phiền muộn, từ tốn theo ánh mặt trời rực rỡ phản chiếu trên mặt biển rồi lặn dần. Sau đó bạn sẽ đi dăm bước, dễ dàng tìm thấy một khách sạn có kiến trúc thuần túy của hàng trăm năm trước, với sân và giếng trời ở giữa, bốn tòa nhà bao quanh, ban công có cột đá và gỗ vươn cao với những loại gạch ốp lát tinh vi, màu sắc tuy rực rỡ nhưng hài hòa. Bạn sẽ ngây người mà tưởng tượng một cuộc sống thời Trung cổ, vừa thi vị vừa sang trọng mà không phô trương.
Mỗi ngày ở Essaouira, bạn sẽ bắt đầu bằng ly cà phê, chiếc bánh ngọt. Rồi suốt ngày cứ lang thang, lạc vào những con ngõ huyền bí, gió lộng, văng vẳng tiếng cầu kinh xen với tiếng lửa than nướng thịt trừu hay cá tươi từ biển mới mang vào. Bạn sẽ ghé khu thành đá cổ, nơi có các cửa tiệm bán hàng vạn loại khăn áo hình dáng từ ngàn xưa, hoặc bạn sẽ trầm trồ với các hộp gỗ thuya đặc trưng của thành phố, các loại bàn con được chạm trổ, sơn son. Họ sẽ gói ghém cho bạn mang về làm điểm nhấn trong phòng khách, cạnh giường ngủ, và bạn sẽ có căn nhà đặc biệt nhất trong giới bạn bè của mình.
Hay là bạn chọn mua một chiếc mũ len, một túi xà phòng thơm ngát, một vài lọ tinh dầu mà mùi thơm sẽ gây nghiện ngay từ phút đầu? Đầy chính là dầu argan làm mịn da với mùi thơm dễ chịu. Bạn sẽ mua ít nhất 10 lọ như thế.
Va li của bạn cũng sẽ có mùi của các loại đá hoa, trầm hương thơm dịu. Hãy cẩn thận: bạn cần để dành chỗ trong hành lý để còn gói ghém chiếc đèn chạm trổ bằng đồng, và lô đĩa sành với những nét vẽ tay tuyệt xảo. Thảm ở đây rất nhiều, và bạn sẽ lúng túng khi muốn chọn một hai chiếc, và bạn sẽ hỏi đi hỏi lại, làm sao mà họ phối được những sắc màu hay ho như thế, hài hòa và nhã nhặn như thế: Xám lạnh với màu cam nồng ấm, đỏ thẳm với viền trắng và chỉ vàng bện một chút hoa văn tinh tế.
Đấy chính là bản nhạc, bức tranh và bài thơ Ma rốc. Hơi say sưa một tí, hơi sặc sỡ một tí. Nhưng luôn luôn hài hòa, dễ chịu, và là một trải nghiệm vượt qua những tưởng tượng và ước mong của mình.
Bài và ảnh: NGUYỄN QUÍ ĐỨC