Thời trang – kiến trúc tựa như hai mặt của đồng xu, luôn tương trợ gắn bó nhưng cũng thể hiện sự đối nghịch. Cả hai lĩnh vực đều là sự thăng hoa, hoàn thiện của trí tưởng tượng, tài năng và tri thức nhân loại. Qua dụng công xây đắp của con người, những viễn tượng vô hình được hiện thực hóa thành tạo vật đẹp đẽ. Một bên sừng sững đại diện cho những giá trị thách thức thời gian, là tuyên ngôn cho khả năng chinh phục của con người. Một bên mềm mại, khéo léo ôm ấp lấy cơ thể người mặc. Nơi đường kim mũi chỉ tinh xảo đại diện cho sự hoàn thiện về kỹ nghệ, chi tiết kiến tạo duy mỹ. Thời trang làm đẹp cho người, kiến trúc làm đẹp cho đời, cả hai giao hòa đẹp đẽ trên nền tảng thẩm mỹ với mục đích thống nhất là phục vụ cho người sử dụng qua sự tài tình của tỷ lệ, kết cấu.
Thời trang và kiến trúc có lịch sử phát triển lâu dài và cùng chia sẻ một sự kết nối thú vị. Những bậc thầy của hai lĩnh vực đều sáng tạo dựa trên hình khối, tỷ lệ và cân nhắc sử dụng kiểu dáng, chất liệu phù hợp. Các tác phẩm đều là lời tuyên bố đầy thuyết phục cho dấu ấn thẩm mỹ cá nhân hay cho cả một tập thể nơi chúng hiện diện, phục vụ. Thi thoảng, trong kiến trúc và thời trang đều xuất hiện những màn trình diễn thách thức những khái niệm quen thuộc, gây choáng ngợp khi hiện thực hóa những viễn cảnh táo bạo của tương lai. NTK huyền thoại Coco Chanel đã từng nói: “Thời trang là kiến trúc. Tất cả đều quy về những con số của tỷ lệ”. KTS và NTK thời trang là những nghệ nhân, qua kết cấu màu sắc và hình dáng, họ truyền tải tầm nhìn của mình vào những vật thể biểu trưng cho cái đẹp và sự bền vững, một thành quả liên tục được cải tiến.
Cửa hàng flagship của Off-White do Virgil Abloh bắt tay AMO thiết kế.
Virgil Abloh
Virgil Abloh, NTK quá cố tài năng, người từng nắm giữ chức vụ Giám đốc Nghệ thuật Thời trang nam của Louis Vuitton lại có xuất phát điểm từ ngành kiến trúc. Anh từng tốt nghiệp ngành Kỹ thuật Xây dựng Dân dụng tại Đại học Wisconsin Madison và hoàn thành tấm bằng Thạc sĩ ngành Kiến trúc tại Viện Công nghệ Illinois. Với nền tảng kiến trúc, Virgil Abloh xâm nhập vào thế giới thời trang bằng cái nhìn thực tiễn và cấp tiến khi anh khởi đầu bằng việc bán áo phông thời trang đường phố và sau đó làm thực tập sinh ở Fendi. Cảm hứng thời trang của anh xuất phát từ chính những ngày còn theo học tại Viện Công nghệ Illinois, khi anh trông thấy tòa nhà ở khuôn viên trường do KTS Rem Koolhaas thực hiện.
Ngành kiến trúc đã trao cho Virgil Abloh thế mạnh về sự điều phối khi những thiết kế của anh luôn có bố cục rõ ràng và sự tiết chế, nhấn nhá sao cho hiệu quả tựa như cách bài trí của một không gian nội thất. Năm 2012, Virgil Abloh thành lập thương hiệu thời trang đường phố Off-White và liên tiếp tạo ra những cú nổ lớn, những BST của anh gây sốt trong giới mộ điệu bởi những câu khẩu hiệu trào phúng, những dấu ngoặc kép và logo ấn tượng dễ nhận diện. Lúc bấy giờ, Off-White thực sự đại diện cho tinh thần phóng khoáng và cá tính của giới trẻ khi đem tới chất bụi bặm của đường phố cho quần áo xa xỉ.
Virgil Abloh cũng đem trường phái kiến trúc ứng dụng vào thời trang. Tiêu biểu như trong BST “The Ten” của Off-White x Nike, trường phái Giải Kết Cấu (deconstruction) được ứng dụng vào những mẫu giày Nike Blazer, Nike Jordan, Nike Presto qua chi tiết cách tân chắp vá, mảng zip-tie nhựa chưa từng có trong tiền lệ. “The Ten” tạo nên một làn sóng khuấy đảo cộng đồng hypebeast và là tiền đề cho sự hợp tác lâu bền giữa Abloh và hãng Nike về sau. BST ra mắt của thương hiệu Off-White cũng được truyền cảm hứng từ ngôi nhà kính lơ lửng Farnsworth của KTS huyền thoại Luwig Mies van der Rohe. Cảm hứng đó cũng được tiếp truyền khi tinh thần Modernist được Virgirl Abloh thể hiện trong BST Markerad cùng IKEA (2019), ghi dấu ấn đặc biệt với những thiết kế đậm chất tuyên ngôn và có phần tinh nghịch như thảm hình hóa đơn mua hàng, túi đi chợ in khẩu hiệu SCULPTURE, tranh treo tường kiêm sạc điện thoại Mona Lisa phát sáng, đồng hồ “vô thường” TEMPORARY…
Louis Vuitton Menswear Thu – Đông 2021
Cùng năm đó, Abloh cho ra mắt BST Efflorescence cho hãng Galerie Kreo mang đậm dấu ấn kiến trúc Brutalism, thể hiện qua những khối xi măng quấn đầy các tác phẩm nghệ thuật đường phố. Khi về đầu quân cho Louis Vuitton, Virgil Abloh còn táo bạo mang cả những điểm tham quan đặc sắc của Paris lên những chiếc áo phao in 3D. Dù đã rẽ hướng nhưng Virgil Abloh cũng từng tham gia vào dự án kiến trúc đặc sắc như thiết kế cửa hàng flagship của Off-White tại Miami cùng AMO – một không gian thời trang đậm phong cách thiết kế công nghiệp và sẵn sàng trở thành một sàn catwalk bất kỳ lúc nào.
Có thể nói, nền tảng kiến trúc đã trao cho Virgil Abloh nguồn sáng tạo năng lượng và khác biệt, có đầy đủ sự sâu sắc để tạo nên câu chuyện thiết kế, đồng thời giúp anh khai phá đầy đủ phẩm chất hiếm có, sự nhanh nhạy của một nhà thiết kế thời trang, một nhà kinh doanh thực thụ.
Zaha Hadid
Zaha Hadid được vinh danh như “Nữ hoàng của những đường cong kiến trúc” bởi khả năng lồng ghép những đường uốn lượn mềm mại, gợi cảm vào những công trình kiến trúc tưởng chừng như chỉ ưu tiên cho sự vuông vức, thô cứng. Phong cách Zaha Hadid theo đuổi là trường phái Kiến trúc Giải tỏa Kết cấu, khai thác vẻ đẹp muôn hình vạn trạng của hình học và kiểu không gian phân mảnh độc đáo. Dù tạo lập được dấu ấn phi thường trong một ngành chú trọng kỹ thuật kết cấu với quy mô vật lý choáng ngợp, Zaha Hadid cũng rất “mát tay” trong lĩnh vực thời trang vốn hướng sự chăm chút tỉ mỉ đến từng chi tiết của hành trình đồ phục sức.
Một trong những lần chạm ngõ tới lãnh địa thời trang của Zaha Hadid là khi bà thiết kế nên chiếc đầm lưới đen độc đáo lấy cảm hứng từ chính tòa nhà ThyssenKrupp (Đức) do bà thiết kế. Những ô cửa kịch tính uốn lượn được chuyển hóa thành lớp ren huyền ảo, điểm tô sự huyền bí quyến rũ cho bộ váy đen quyền lực. Nhiều năm sau đó, Hadid kết hợp cùng thương hiệu túi xách lâu đời Perrin Paris và cho ra mắt BST ví Strae, Loop, Mobi với phần tay cầm dạng hình điêu khắc uốn lượn. Chi tiết tinh tế thể hiện cấu trúc liền mạch của phần tay cầm kim loại, thuận tiện cho cả người dùng tay phải và tay trái. Ngôn ngữ Giải tỏa Kết cấu được diễn dịch tinh tế và thơ mộng trên chất liệu thời trang, đánh dấu cho một sự tương tác đáng nhớ của hai chuyên ngành sáng tạo.
Sneaker Supershell của Adidas được cộng tác bởi Zaha Hadid và Pharrell Williams.
Túi cầm tay do Zaha Hadid thiết kế cho Perrin Paris.
Thương hiệu thời trang lớn Louis Vuitton cũng từng bắt tay với Zaha Hadid và cho ra đời chiếc túi LV Bucket Bag trong hình hài điêu khắc mới lạ. Thiết kế này không chỉ đậm chất bay bổng của Hadid mà còn tôn vinh di sản lâu đời của thương hiệu, một sản phẩm couture đắt giá và cũng là tác phẩm điêu khắc đậm chất đương đại. Không chỉ kết hợp cùng những nhà mốt danh tiếng, tên tuổi của Zaha Hadid còn thu hút cả những “ông lớn” trong ngành đồ thể thao như adidas. Năm 2015, BST Supershell với điểm nhấn là phần họa tiết đồ họa mang hơi hướm futuristic – lấy cảm hứng từ kiến trúc, đã thực sự mang lại sức sống mới cho đôi giày Superstar của adidas. Pharrell Williams, người từng cộng tác với Hadid, nhận xét rằng: “cách thiết kế thời trang của bà cũng độc đáo như cách bà làm kiến trúc, chúng nâng cấp thực tại không ngừng”.
Zaha Hadid thực sự có duyên với những thiết kế giày. Bà giúp thương hiệu Melissa của Brazil nâng tầm tên tuổi với BST giày tạo hình uốn dẻo độc đáo, vừa cấp tiến vừa tinh tế, tao nhã. Những sản phẩm futuristic tựa như vừa bước ra từ những bộ phim sci-fihuyền ảo. Ấn tượng nhất trong số những sản phẩm thời trang do Hadid thiết kế phải kể đến đôi giày Flames thông qua sự cộng tác giữa bà và hãng United Nude của Reem D. Koolhaas. Những đường cong mãnh liệt trên hình dáng đôi giày ấn tượng, giải phóng khỏi những ràng buộc quy tắc, nhường chỗ cho nét độc bản cá tính lên ngôi. Tinh thần kiến trúc của Zaha Hadid được thể hiện sáng rỡ trên sản phẩm giày in 3D này, trở thành một cuộc gặp gỡ bùng nổ của hai nền sáng tạo: thời trang và kiến trúc.
Túi xách Icone Zaha Hadid cộng tác với Louis Vuitton
Giày cao gót Flames do Zaha Hadid thiết kế cho United Nude
Thierry Mugler
Thierry Mugler – một trong những NTK thời trang huyền thoại của thế kỷ 21, từng có xuất phát điểm từ chuyên ngành kiến trúc. Ông nổi tiếng với những tác phẩm haute couture mang tính tiên phong với gu thẩm mỹ nhấn mạnh vào sự tinh gọn, có ý thức. Phông nền kiến trúc đã xác lập tư duy thiết kế đậm chất hình khối, tôn vinh cơ thể người phụ nữ với những đường ôm corset táo bạo, với cầu vai quyền lực, chi tiết hình học quy củ bùng nổ trên chất liệu đậm chất avant garde. “Tôi là một KTS – người tái tạo cơ thể phụ nữ”, Thierry Mugler đã từng nhận định về mình như thế.
Thierry Mugler Xuân – Hè 1998
Thierry Mugler Thu – Đông 1995
Những thiết kế góc cạnh của Mugler đã chạm đến cực đỉnh táo bạo của thế giới thời trang, thông qua hình khối tỷ lệ cắt gọt sắc nét, ông biến những người phụ nữ phục sức trong tác phẩm của mình trở thành những tòa kiến trúc uy quyền đẹp đẽ, tự tin thể hiện cá tính. Những thiết kế cut-out từng gây xôn xao năm 1998-1999 là minh chứng rõ nhất cho tư duy đi trước thời đại của Thierry Mugler khi giờ đây, hầu hết các trang phục thịnh hành đều chịu ảnh hưởng từ kiểu cắt và xử lý form dáng của những bộ cánh này. Kịch tính, bay bổng và huyền ảo là thế nhưng Thierry Mugler lại kế thừa và phát triển tinh thần kiến trúc trên các thiết kế của mình: đó là sự đăng đối tỷ lệ, đôi lúc lại là những nét cách điệu của chi tiết kiến trúc hào nhoáng, những khung hình kiến trúc sống động được tạo dựng bằng sự tính toán kỹ lưỡng tôn vinh trọn vẹn nét đẹp người phụ nữ và ghi nét cho một sự hiện diện khó quên giữa không gian – tựa như một tâm điểm – centerpiece trong kiến trúc vậy.
Gianni Versace
Huyền thoại thiết kế thời trang người Ý Gianni Versace từng có thời gian gắn bó với công việc phác họa kiến trúc trước khi rẽ hướng và tạo dựng tên tuổi ở địa hạt thời trang. Thiết kế của Gianni Versace thừa hưởng đậm chất di sản Ý, với nguồn cảm hứng chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ kiến trúc Hy Lạp cổ và La Mã. Các chi tiết tuyệt mỹ, những mô-típ trang trí tạo dựng ADN sáng tạo của thương hiệu vốn xuất phát từ các chi tiết kiến trúc cổ điển. Một nền văn minh tuy đã lụi tàn nhưng vẫn soi chiếu tinh thần duy mỹ qua những chắt lọc tinh tế, tạo nên một tổng thể thời trang huy hoàng rực rỡ cộp mác Gianni Versace. Nổi bật nhất trong số đó phải nói đến chiếc logo Medusa của Versace hay niềm say mê của NTK quá cố với phong cách kiến trúc Địa Trung Hải tại tư gia Casa Casuarina.
Versace Thu – Đông 1992
Chiến dịch quảng cáo của Versace năm 1992
Kiến trúc cổ điển và đương đại bên cạnh kịch nghệ là nguồn sáng tạo vô hạn cho Gianni Versace. Ông khiến làng thời trang phải khuynh đảo trước những thiết kế maximalist rực rỡ, họa tiết baroque phóng khoáng, những mảng đính kết tinh xảo tựa nét chạm trổ trên những công trình La Mã cổ và những phom dáng cắt xẻ táo bạo đại diện cho tư tưởng giải phóng cơ thể khỏi chuẩn mực trang phục lạc hậu, nhàm chán. Gianni Versace ứng dụng họa tiết baroque thành công đến mức chúng trở thành dấu ấn di sản không thể xóa nhòa trong lĩnh vực thời trang. Cách Versace thí nghiệm, phối hợp các loại vật liệu mới lạ cũng là kiểu táo bạo của một người có tư duy về kiến trúc, ông tạo lập tổng thể mỹ mãn từ những thành tố đa dạng, đôi khi tưởng chừng chẳng liên quan. Chúng riêng tư, nguyên bản và là lời khẳng định thẩm mỹ hệt như khi xây dựng một công trình kiến trúc.
Pierre Balmain
Đam mê khởi đầu của Pierre Balmain vốn là thời trang. Vậy nhưng, vì chiều theo ý mẹ mà ông theo đuổi ngành kiến trúc tại École des Beaux Arts (Pháp). Tuy không gắn bó lâu với kiến trúc nhưng những dấu ấn của chuyên ngành đặc thù này vẫn hiện diện trong những thiết kế thời trang của Balmain. Kiểu tạo hình tinh tế, cách xây dựng phom dáng tao nhã đã xác lập tên tuổi của nhà mốt Balmain thời hậu chiến. Pierre Balmain đã tự mô tả về công việc của mình là “kiến trúc của chuyển động”. Thiết kế của Balmain sở hữu vẻ đẹp chăm chút, thể hiện kỹ năng xử lý thượng thừa và cách phân bổ bố cục mãn nhãn. Nơi mỗi nếp gấp vải, mối siết eo, độ phồng lịch lãm và đôi cầu vai cá tính là dấu ấn của nền tảng kiến trúc, mỗi đường nét đều quy về phục vụ cho một tổng thể hài hòa đẹp đẽ. Tất cả đều có sự chuẩn chỉnh, nghiêm túc hệt như trong thực hành kiến trúc.
NTK Pierre Balmain bên người mẫu thân thiết Marie-Thérèse trong một thiết kế của mình.
Phác thảo một thiết kế haute couture của Pierre Balmain vào thập niên 1960.
Một thiết kế của Pierre Balmain cho Nữ hoàng Thái Lan Sirikit năm 1960.
“Có một mối tương quan chặt chẽ giữa công trình kiến trúc và những tác phẩm couture. Dù cho một thứ được dựng xây từ gạch đá trong khi điều còn lại được cấu thành từ những tấm vải muslin, một bên ra đời để tồn tại hàng thế kỷ và bên còn lại ghi dấu vỏn vẹn chỉ trong một mùa – những điều đó không thiết lập nên những khác biệt”. Trong thực tế, Pierre Balmain đã luôn khéo léo lồng ghép hai niềm đam mê kiến trúc và thời trang, góp phần định hướng cho cả một thời kỳ phát triển huy hoàng của thời trang Pháp. Tổng thể chiếc váy của Balmain khi ấy không chỉ là một miếng vải được gia công đẹp đẽ mà chúng trở thành một tiểu kiến trúc – một sự hòa hợp bao hàm rất nhiều chi tiết đa dạng của vải, lụa, len, lông vũ và cả hoa.
Thời trang và kiến trúc là hai lĩnh vực nghệ thuật giúp hiện thực hóa những lý tưởng, là dấu ấn cho mỗi thời kỳ lịch sử, phản ánh bước chuyển mình của xã hội và thẩm mỹ. Mối liên hệ giữa hai địa hạt đẹp đẽ và hứa hẹn những bước đi táo bạo khó lường – một vùng đất màu mỡ chờ được khai phá, nơi cái đẹp có thể trở nên to lớn cao cả như một tòa nhà hay nhỏ bé khoác trên mình con người dạo qua những con phố. Dù di động hay cố định thì chúng cũng sẽ là những bánh xe xoay không ngừng nghỉ, thúc đẩy cho sự phát triển của loài người vươn xa trên đôi cánh của trí tưởng tượng.
Bài: Phương Nguyễn | Ảnh: Tư liệu
Xem thêm:
ELLE FASHION SHOW 2023: Giao Lộ Thời Trang & Kiến Trúc
