Trong bối cảnh ngành kiến trúc từ lâu vẫn được xem là lĩnh vực nam giới chiếm đa số, những kiến trúc sư nữ Việt Nam đang từng bước khẳng định tài năng và tầm nhìn của mình qua những công trình ấn tượng. Từ các dự án kiến trúc bền vững sử dụng vật liệu địa phương, những sân chơi công cộng mang tính cộng đồng cao, cho đến các công trình quy mô lớn được quốc tế ghi nhận – tất cả đều mang dấu ấn của sự sáng tạo và tâm huyết.
Không đơn thuần là những người thiết kế không gian, những nữ kiến trúc sư còn là những người kể chuyện, những nhà hoạt động xã hội, góp phần định hình lại cách chúng ta sống và tương tác với môi trường xung quanh. Mỗi người đều có một hành trình và triết lý thiết kế riêng, song tất cả đều có điểm chung: sự cam kết sâu sắc với văn hóa bản địa và khát vọng nâng tầm kiến trúc Việt Nam trên bản đồ thế giới.
Nhân Ngày Phụ nữ Việt Nam 20/10, ELLE Decoration Vietnam xin giới thiệu chân dung bảy kiến trúc sư nữ, những người đang cống hiến và để lại dấu ấn riêng trong nền kiến trúc Việt Nam đương đại.
1. Chu Kim Đức
Sinh năm 1980 tại Hà Nội, kiến trúc sư Chu Kim Đức tốt nghiệp chuyên ngành Quy hoạch đô thị tại Đại học Kiến trúc Hà Nội. Năm 2007, chị hoàn thành chương trình Thạc sĩ chuyên ngành Lịch sử Vườn, Cảnh quan và Di sản tại Trường Đại học Kiến trúc Versailles, Pháp. Tuy nhiên, thay vì tiếp tục con đường kiến trúc truyền thống, chị đã chọn một hành trình khác biệt. Năm 2012, khi đang học làm phim tại Doclab, chị gặp bà Judith Hansen, một phụ nữ Mỹ mong muốn tặng cho Hà Nội một sân chơi vì nhận ra rằng ở thành phố này không có sân chơi đúng nghĩa. Những chia sẻ của bà đã truyền cảm hứng để Chu Kim Đức quyết định rẽ ngang sang lĩnh vực hoạt động xã hội.
Kiến trúc sư Chu Kim Đức. Ảnh: Tư liệu
Năm 2014, kiến trúc sư Chu Kim Đức đồng sáng lập nhóm tình nguyện Think Playgrounds, sau đó là Doanh nghiệp xã hội Nghĩ về sân chơi trong phố năm 2016. Trong những năm qua, chị và Think Playgrounds đã làm được hơn 200 sân chơi công cộng cho trẻ, sử dụng vật liệu tự nhiên, tái chế từ lốp xe cũ, gỗ bạch đàn được ngâm tự nhiên để tăng độ bền sử dụng ngoài trời. Những công trình nổi bật bao gồm sân chơi phiêu lưu ở bãi giữa sông Hồng, các sân chơi trong phố như Ngọc Hà, Tân Mai, Nhân Chính, Trung Tự và nhiều khu dân cư tại thành phố Hà Nội. Năm 2020, chị thực hiện sân chơi trị liệu cho Bệnh viện Nhi Trung ương và sân chơi carbon thấp đầu tiên của thành phố. Cùng năm này, chị được bình chọn vào Top 100 phụ nữ có sức ảnh hưởng nhất thế giới năm 2020 hạng mục Sáng tạo của BBC. Ngoài ra, chị còn được trao Giải 3 cho giải thưởng Nghệ thuật tái chế của UNESCO Việt Nam.
Sân chơi Phúc Tân. Ảnh: Tư liệu
2. Giang Lê
Kiến trúc sư Giang Lê (tên thật là Lê Nguyễn Hương Giang) sinh năm 1979 tại TP.HCM, hiện là CEO của văn phòng GK Archi. Chị tốt nghiệp hai trường Đại học là Đại học KHXH&NV TP.HCM và Đại học Kiến trúc với bằng thạc sĩ Quy hoạch đô thị. Điểm đặc biệt trong sự nghiệp của Giang Lê là chiến lược ngược dòng táo bạo khi đưa kiến trúc Việt Nam ra thị trường quốc tế.
Kiến trúc sư Lê Nguyễn Hương Giang. Ảnh: Tư liệu
Năm 2009, khi thị trường Việt Nam gặp khó khăn bởi khủng hoảng tài chính, chị tìm hiểu về Myanmar – quốc gia đang mở cửa với nhu cầu xây dựng rất lớn. Dự án nổi bật của chị tại quốc gia này phải kể đến Sky Condominium Thuwana, The Atrium, Golden View, Kan Yeik Thar, Chaung Thar Resort và Maw Lamyaing Hotel. Trong đó, công trình The Atrium tại Yangon được xếp hạng Top 5 công trình kiến trúc đầu tư hấp dẫn của châu Á. Tại Việt Nam, các công trình đáng chú ý của chị gồm: Nhà văn hóa công nhân lao động, huyện Chơn Thành (Bình Phước), Trung tâm sinh hoạt thanh niên công nhân Thành phố (TPHCM), Trung tâm sinh hoạt thanh niên công nhân Thành phố (TPHCM), Nhà văn hóa sinh viên Thành phố Hồ Chí Minh. Năm 2017, chị được công nhận là kiến trúc sư ASEAN và được phép hoạt động hành nghề tại khu vực cộng đồng chung ASEAN.
Dự án Sky Thuwanna Conplex tại Yangon thắng giải International Property Awards cho hạng mục tổ hợp cao tầng tốt nhất Myanmar năm 2018. Ảnh: Tư liệu
Triết lý kiến trúc của chị hướng về con người và xã hội, đề cao tổng thể và có sự cảm thụ kiến trúc. Chị luôn tin rằng kiến trúc sư Việt Nam về trình độ không thua kém các đồng nghiệp nước ngoài, và mỗi người cần tự tin vào tài năng của mình để tạo cơ hội cho chính bản thân.
3. Nguyễn Hà
Kiến trúc sư Nguyễn Hà sinh năm 1980 tại Hà Nội. Sau khi tốt nghiệp khoa kiến trúc Trường Đại học Xây dựng, chị nhận học bổng cao học kiến trúc tại Học viện Kỹ thuật Liên bang Thụy Sĩ ở Zurich. Sau một thời gian làm việc tại Thụy Sĩ, năm 2010 chị về nước, thành lập văn phòng ARB Architects tại Hà Nội.
Kiến trúc sư Nguyễn Hà. Ảnh: Tư liệu
Sự nghiệp của chị được biết đến với danh xưng kiến trúc sư “bị từ chối” khi không có thiết kế nào được xây dựng trong gần 20 năm làm nghề. Chị thừa nhận mình là một kiến trúc sư không thỏa hiệp, sẵn sàng từ bỏ dự án nếu không thể tìm thấy tầm nhìn chung với chủ đầu tư. Năm 2022, chị tổ chức triển lãm tại Manzi Art Space ở Hà Nội, trưng batf 24 đề xuất chưa được xây dựng của mình, với những chú thích giải thích tại sao chúng bị hủy bỏ.
Công trình nổi bật nhất trong sự nghiệp của kiến trúc sư Nguyễn Hà cho đến nay là Bảo tàng Đạo Mẫu, được lựa chọn là một trong 14 công trình đặc sắc nhất năm 2023 do tạp chí thiết kế và kiến trúc Domus của Ý bình chọn. Năm 2024, chị là người Việt đầu tiên được vinh danh tại Giải thưởng Moira Gemmill cho hạng mục Kiến trúc Triển vọng, dành cho kiến trúc sư triển vọng nhất dưới 45 tuổi trên thế giới.
Bảo tàng Đạo Mẫu. Ảnh: Triệu Chiến
Nhận định về lĩnh vực kiến trúc, chị cho biết: “Nghề kiến trúc sư là tổng hòa của nhiều thứ, nó phải vừa khoa học và vừa rất kỹ thuật. Vì nếu xây công trình mà không đạt về kỹ thuật là thất bại, nhưng nếu chỉ đáp ứng kỹ thuật thì lại chỉ là kỹ sư chứ không phải kiến trúc sư. Tức là tôi phải nắm vững các lý thuyết về logic, kỹ thuật, nhưng tôi giải quyết sao cho hay nhất!”
4. Nguyễn Kiều Lam
Kiến trúc sư Nguyễn Kiều Lam là người sáng lập văn phòng Lam Weaving Spaces và đồng sáng lập công ty Coppha Builders. Phong cách thiết kế của Kiều Lam là cách tiếp cận sáng tạo thông qua hai khía cạnh đan xen giữa cảm hứng thẩm mỹ và kỹ thuật chế tạo, bắt nguồn từ nghề thủ công truyền thống để sáng tạo các không gian đương đại. Vốn có niềm đam mê với vải vóc, chị “dệt” nên những tấm áo cân bằng giữa công năng và thẩm mỹ cho không gian, từ những quan sát mọi thứ dưới góc độ vi quan, sự nhạy cảm và kỹ lưỡng.
Kiến trúc sư Nguyễn Kiều Lam. Ảnh: Duong Rkudo
Kiến trúc sư Nguyễn Kiều Lam là một trong những đối tác sáng tạo của ELLE Decoration. Gần đây, kiến trúc sư Nguyễn Kiều Lam được biết đến với các thiết kế sử dụng vật liệu giấy dó truyền thống và được tái chế, tái sử dụng trong không gian của các hoạt động thuộc khuôn khổ giải thưởng Thiết kế Bền Vững EU-Vietnam Sustainable (EVSDA) do Phái đoàn Liên minh EU tại Việt Nam phối hợp sản xuất cùng ELLE Decoration. Theo chị, trong thiết kế, cấu trúc tự nhiên luôn là bền vững nhất và khi sản phẩm làm ra càng gần gũi với tự nhiên thì càng có giá trị dài lâu. Nguyễn Kiều Lam muốn nhấn mạnh vai trò của nhà thiết kế không chỉ trong việc định hình các hình thức không gian, mà còn là việc xác định vòng đời của vật liệu qua khả năng sáng tạo, tư duy thiết kế có trách nhiệm.
Không gian đêm Gala ra mắt giải thưởng EVSDA. Ảnh: Tư liệu
Đọc thêm: NTK Nguyễn Kiều Lam: Dựng tổ giấy, vững tư duy
5. Naomi Thủy Nguyễn
Kiến trúc sư Naomi Thủy Nguyễn (tên thật là Nguyễn Thị Thanh Thủy) là người sáng lập công ty Tư vấn xây dựng và Thiết kế nội thất YC, với hơn 30 năm gắn bó với nghề. Ở tuổi 46, nữ kiến trúc sư quyết định bước con đường của mình khi sáng lập một doanh nghiệp riêng. Các công trình tiêu biểu của YC bao gồm Silk Path Grand Resort & Spa Sapa, Nhà hàng Ngon Asian House và Tiffany Topaz Villa Ecopark. Trong đó, dự án Nhà hàng Ngon Asian Cuisines tại Berlin đoạt giải International Bronze Award by IDA Design Awards 2017. Dưới sự dẫn dắt của bà, Công ty YC đã giành nhiều giải thưởng khác như: Top 10 Thương hiệu hàng đầu Việt Nam 2021, Top 10 Thương hiệu xuất sắc châu Á 2022, Top 10 Thương hiệu uy tín – Sản phẩm chất lượng – Dịch vụ tin dùng 2022.
Kiến trúc sư Naomi Thủy Nguyễn. Ảnh: Tư liệu
Gần đây nhất, kiến trúc sư Naomi Thủy Nguyễn lần đầu tổ chức triển lãm cá nhân kỷ niệm 30 năm làm nghề bằng 35 tác phẩm mới với tên gọi “Tui – Sắc Màu Cuộc Sống”. Mỗi tác phẩm là một câu chuyện kể giàu cảm xúc, thể hiện đậm nét tình yêu với Sài Gòn – TP.HCM – nơi bà sinh ra, lớn lên, học tập và gắn bó.
“Tui – Sắc Màu Cuộc Sống”. Ảnh: Tư liệu
Với Naomi Thủy Nguyễn, mỗi ngôi nhà không chỉ là không gian để ở mà còn là nơi hưởng thụ và hãnh diện, là giá trị tài sản của gia chủ. Bà chia sẻ: “Đã ngoài 50, tôi không bao giờ cho phép mình già để luôn truyền lửa, truyền cảm hứng cho các bạn trẻ. Tôi thích sống một cuộc đời thực tế không bao giờ để bản thân tụt hậu lại với những thay đổi của thời cuộc.”
6. Phạm Thị Ái Thủy
Kiến trúc sư Phạm Thị Ái Thủy sinh năm 1983 tại TP.HCM, tốt nghiệp khóa 2002-2007 ngành quy hoạch đô thị tại Đại học Kiến trúc TP.HCM. Sau khi ra trường, chị cùng chồng thành lập văn phòng TA Landscape Architecture. Hiện tại, chị là Giám đốc Trung tâm nghiên cứu Kiến trúc cảnh quan thuộc trường Đại học Kiến trúc TP.HCM, đồng thời là giảng viên tại trường.
Kiến trúc sư Phạm Thị Ái Thủy. Ảnh: Tư liệu
Trong thời gian còn là sinh viên, chị đã giành giải đặc biệt trong cuộc thi Thiết kế ý tưởng đường hoa Nguyễn Huệ. Đồ án thiết kế này đã mang về cho chị giải nhì Giải thưởng Kiến trúc quốc gia 2008 cùng Giải thưởng Kiến trúc sư trẻ 2008 dành cho kiến trúc sư dưới 30 tuổi. Công trình nổi bật nhất trong sự nghiệp của kiến trúc sư Phạm Thị Ái Thủy cho đến nay là Cầu Vàng (Golden Bridge) tại Ba Na Hills, Đà Nẵng, được bình chọn vào top ảnh du lịch ấn tượng trên tạp chí CNN, và trở thành một trong những biểu tượng du lịch của Việt Nam gây tiếng vang trên toàn thế giới.
Công trình Cầu Vàng. Ảnh: Tư liệu
Triết lý thiết kế của chị luôn hướng đến việc tạo nên một cuộc đối thoại giữa con người và thiên nhiên. Theo chị, một kiến trúc sư cần có sự am hiểu đa ngành nghề, đa góc cạnh, không chỉ về kiến trúc mà còn về du lịch, văn hóa, kinh tế để đưa ra những giải pháp thiết kế phù hợp nhất.
7. Trần Thị Ngụ Ngôn
Kiến trúc sư Trần Thị Ngụ Ngôn là người đồng sáng lập văn phòng Tropical Space, là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền kiến trúc Việt Nam đương đại. Tốt nghiệp trường Đại học Kiến trúc TP. Hồ Chí Minh từ năm 2004, chị đã dành hơn hai thập kỷ để phát triển một triết lý thiết kế độc đáo, kết hợp hài hòa giữa vật liệu địa phương và giải pháp kiến trúc bền vững phù hợp với khí hậu nhiệt đới.
Kiến trúc sư Trần Thị Ngụ Ngôn. Ảnh: Tư liệu
Tiêu chí của chị cùng cộng sự là hướng đến xây dựng những tổ ấm cho người có thu nhập trung bình, những người thực sự cần ngôi nhà nhưng chi phí có hạn. Phong cách đặc trưng của chị là chọn gạch nung làm chất liệu chính – vừa tận dụng sự mộc mạc chân chất nhưng đầy cảm xúc của gạch để trang trí, vừa đáp ứng các tiêu chí mát mẻ, rẻ và dễ tìm mua. Công trình nổi bật nhất của chị gồm Nhà Tổ Mối, được nhận được giải thưởng Brick Award của Anh ở hạng mục Nhà ở. Ngoài ra, các công trình khác như Nhà Tổ Tò Vò, LT House và Long An House cũng đều thể hiện triết lý thiết kế nhất quán của chị.
Nhà Tổ Mối. Ảnh: Hiroyuki Oki
Tháng 5/2025, kiến trúc sư Trần Thị Ngụ Ngôn được vinh danh tại DIVIA 2025 – giải thưởng tôn vinh những đóng góp nổi bật của phụ nữ trong ngành kiến trúc. Trong cuốn sách chuyên biệt được Hatje Cantz xuất bản nhân dịp Giải thưởng DIVIA lần thứ hai, tác giả Veronika Lukashevich đã nhận định: “Các dự án của Trần Thị Ngụ Ngôn và Tropical Space toát lên sự rõ ràng và mạch lạc đặc trưng. Thay vì hướng đến việc kiến tạo những biểu tượng dễ nhận diện, các công trình này chủ trương hòa quyện một cách tinh tế và ý nghĩa vào bối cảnh tự nhiên. Điểm đáng chú ý là cách Tropical Space khéo léo đặt những yếu tố quen thuộc, phổ biến vào trong những ngữ cảnh mới, nhằm tạo nên sự thích ứng hoàn hảo với đặc thù của khí hậu nhiệt đới.”
Thực hiện: Hoàng Lê
Xem thêm
Những người phụ nữ tiên phong trong định hình kiến trúc bằng ngôn từ
Dấu ấn của nữ quyền trong thiết kế kiến trúc cảnh quan | The First Bricks
