Trích dẫn lời của giải thưởng về kiến trúc sư Yasmeen Lari: “RIBA Royal Gold Medal tôn vinh tầm quan trọng của Yasmeen trong đời sống, với vai trò như một biểu tượng của sự thay đổi ở Pakistan cho công việc mà bà đảm nhận kể từ khi nghỉ hưu vào năm 2000. Trong 23 năm qua, Yasmeen và Quỹ Di sản (The Heritage Foundation) của Pakistan do bà cùng chồng thành lập đã đáp lại theo một cách sáng tạo trước những thiệt hại về thể chất và tâm lý, mà một số thảm họa thiên nhiên lớn như động đất, lũ lụt hay xung đột đã gây ra cho người dân Pakistan”.
Kiến trúc sư Yasmeen Lari
Sau khi được sinh ra tại Dera Ghazi Khan, Pakistan, Yasmeen đã cùng gia đình chuyển đến Vương quốc Anh vào năm 15 tuổi và tiếp tục theo học ngành kiến trúc tại Đại học Bách khoa Oxford (Oxford Polytechnic), nay là Đại học Oxford Brookes (Oxford Brookes University). Đến năm 23 tuổi, bà trở lại Karachi ở Pakistan và thành lập studio Lari Associates – thành công trong lĩnh vực tạo ra nhiều dự án văn phòng và dự án nhà ở. Studio của bà đã tạo ra các dự án như kế hoạch nhà ở công cộng đầu tiên của Pakistan, dự án Anguri Bagh, các tòa nhà mang tính bước ngoặt như Trung tâm Tài chính và Thương mại (Finance and Trade Centre) hay Pakistan State Oil House đặt tại Karachi. Tuy nhiên, chính sự tập trung trong việc tạo ra các tòa nhà có tác động thấp đến môi trường, dành cho các cộng đồng thiệt thòi ở Pakistan đã giúp cho công việc của Yasmeen thu hút sự chú ý của toàn cầu.
Yasmeen đã sử dụng bùn, vôi và tre để tạo ra những ngôi nhà nông thôn The Lari Octa Green ở Makli.
Công việc của Yasmeen thông qua Quỹ Di sản Pakistan do bà đồng sáng lập với chồng mình – Suhail Zaheer Lari – vào năm 1980, đã chứng kiến việc tạo ra 50.000 nơi trú ẩn tự xây bền vững và hơn 80.000 bếp nấu ăn sinh thái. Kể từ khi “nghỉ hưu” vào năm 2000, bà đã cống hiến hết mình cho Quỹ Di sản cùng với các hoạt động nhân đạo.
“Tôi vô cùng ngạc nhiên khi biết tin và tất nhiên là tôi rất hạnh phúc!” Lari chia sẻ cảm nghĩ khi nhận vinh dự này. “Tôi chưa bao giờ tưởng tượng rằng khi tôi dốc hết sức giúp đỡ những người thiệt thòi nhất ở đất nước mình – mạo hiểm đi theo con đường không ai dám đi – tôi vẫn có thể đạt được danh hiệu cao nhất trong nghề kiến trúc”.
Chương trình nhà ở công cộng đầu tiên tại Pakistan do kiến trúc sư Yasmeen Lari thiết kế.
Yasmeen là người ủng hộ việc sử dụng các vật liệu truyền thống như bùn, vôi hay tre. Theo bà, việc sử dụng “những kiến thức và kỹ thuật cổ xưa” có thể giảm lượng khí thải carbon trong các công trình. Bà cho biết: “Mục tiêu của tôi là xây dựng những căn nhà với giá thành phải chăng nhưng đồng thời không thải ra khí carbon. Có rất nhiều kiến thức và kỹ thuật có thể được áp dụng trong nhiều năm trời nhưng tôi không thể nghĩ ra một cái tên của vị kiến trúc sư tài ba nào thực sự quan tâm đến điều đó.”
Trong thời gian làm việc tại Lari Associates, Yasmeen đã thiết kế trụ sở chính của Pakistan State Oil tại Karachi.
Yasmeen Lari đã thiết kế những căn nhà cho ngôi làng với độ cao được nâng lên nhằm tăng khả năng chống chọi với lũ lụt.
Các dự án gần đây của nữ kiến trúc sư bao gồm trung tâm cộng đồng bằng tre khổng lồ ở Makli, và dự án tạo ra gạch đất nung cho một con phố ở trung tâm lịch sử của Karachi trong quá trình làm việc với các cộng đồng có hoàn cảnh khó khăn. Tại Islamic Arts Biennale gần đây ở Ả Rập Saudi, bà đã tạo ra một bộ ba nhà thờ Hồi giáo pop-up bằng tre.
Các dự án gần đây của nữ kiến trúc sư bao gồm trung tâm cộng đồng bằng tre khổng lồ ở Makli.
Huy chương vàng hoàng gia (Royal Gold Medal) là giải thưởng được trao hàng năm của Viện Kiến trúc Hoàng gia Anh (RIBA) dành cho những kiến trúc sư có đóng góp đáng kể. Năm nay, giải thưởng kiến trúc danh giá lần đầu được trao cho nữ kiến trúc sư của Pakistan, Yasmeen Lari. Bà được nhận giải thưởng vì đã đóng góp vào những công việc mang tính xã hội nhằm tạo ra những ngôi nhà dành cho cộng đồng thiệt thòi nhất của đất nước.
Bếp nấu ăn sinh thái do bà thiết kế và phát triển.
Giải thưởng Royal Gold Medal đã được đích thân vua Charles phê duyệt lần đầu tiên, và là giải thưởng gần đây nhất dành cho Yasmeen. Trước đó, kiến trúc sư người Pakistan cũng đã được trao giải thưởng Jane Drew vào năm 2020 cho việc nâng cao vị thế của phụ nữ trong lĩnh vực kiến trúc. Bà đã trở thành người phụ nữ thứ sáu giành được giải thưởng này sau Ray Eames, Patricia Hopkins, Sheila O’Donnell, Zaha Hadid, những người sáng lập Grafton Architects là Shelley McNamara và Yvonne Farrell.
RIBA Royal Gold Medal năm ngoái được trao cho kiến trúc sư Ấn Độ Balkrishna Doshi, còn kiến trúc sư người Anh gốc Ghana, David Adjaye năm 2021 đã giành được giải thưởng này. Những kiến trúc sư khác từng nhận giải thưởng này bao gồm Frank Lloyd Wright, Frank Gehry, Zaha Hadid và Norman Foster.
Thực hiện: Khánh Quỳnh | Theo: Dezeen | Ảnh: Heritage Foundation of Pakistan
Xem thêm
