Xuất phát từ cội nguồn nông nghiệp, người Việt Nam từ xưa đã gắn bó sâu sắc với thiên nhiên và luôn chú trọng quan sát thời tiết để gieo trồng và thu hoạch. Vì vậy, trong một năm, người xưa đã đặt ra nhiều lễ tiết (lễ Tết) quan trọng để đánh dấu sự chuyển giao của đất trời. Trong số đó có Tết Trung Thu, diễn ra vào đêm rằm tháng Tám âm lịch. Vào ngày này, các gia đình thường thực hiện nghi thức dâng cúng tổ tiên vào buổi sáng; khi đêm xuống, không khí trở nên rộn ràng với những mâm cỗ trông trăng, những chiếc đèn lồng tỏa sáng và tiếng cười đùa của trẻ nhỏ.
Mâm cỗ Trung Thu xưa gói ghém những sản vật tinh túy nhất của mùa thu, cả những khát vọng về một cuộc sống sung túc, ấm no và một vụ mùa bội thu. Trong cuốn Thương nhớ mười hai, nhà văn Vũ Bằng đã khắc họa bức tranh thu sinh động qua dòng văn: “Mùa hồng lúc này đã rộ, bưởi cũng đã nhiều, nhưng thơm ngọt ngào mùi đất nước quê hương, đó có cái gì sánh được với cốm Vòng ăn với chuối trứng cuốc ngon lừ”. Điểm nhấn không thể thiếu trên mâm cỗ là chiếc đèn ông sao cho trẻ nhỏ và một cặp bánh Trung Thu – một dẻo, một nướng – như một lễ vật thành kính dâng lên đất trời.
Ảnh: Johnson Lui
Chiếc bánh trung thu tròn vành vạnh như trăng rằm tháng 8, nên có tên gọi khác là bánh Vầng Trăng hay Nguyệt Bính (theo cách gọi trong tiếng Trung Quốc). Ngày nay, có lẽ ít ai còn nhớ đến hương vị giản dị của những chiếc bánh trung thu nướng nhân thịt mỡ ngày xưa. Bánh có hình tròn hoặc hình vuông, được gói trong những tờ giấy dầu, không bao bì sang trọng hay thương hiệu nức tiếng.
Vỏ bánh được làm từ hỗn hợp bột gạo trộn bột mì. Nhân thập cẩm gồm thịt mỡ, lạp xưởng, hạt lạc, mứt bí đao, thêm lá chanh thơm đượm. Với nhân ngọt, đậu xanh béo bùi quyện với vị ngọt của đường cát. Chính sự đậm đà ấy khiến một chiếc bánh thường được cả gia đình cùng chia sẻ, vừa mang ý nghĩa sum vầy, sẻ chia, vừa chống ngán. Một chiếc bánh thường được cắt làm tám phần. Người lớn thì thong thả nhâm nhi từng miếng bánh với chén trà nóng, trẻ nhỏ vừa ăn bánh vừa hỏi chuyện chị Hằng, chú cuội trên cung trăng. Ngày đó, dù mỗi người chỉ thưởng thức một phần bánh nhỏ, nhưng chính sự sum vầy của Tết Đoàn viên làm niềm vui lẫn vị ngon được nhân lên bội phần.
Ảnh: Duong Ngan
Nếu như bánh trung thu nướng được cho là có nguồn gốc từ Trung Hoa, thì bánh dẻo chính là sáng tạo thuần Việt. Nguyên liệu chính của bánh là bột nếp, được nhồi cùng nước đường và một thức hương liệu thanh khiết làm nên linh hồn của bánh: nước hoa bưởi. Đó là tinh chất được chưng cất từ những bông hoa bưởi vừa hái, ngưng đọng thành từng giọt tinh khiết trên nắp nồi, toả ra mùi hương trong trẻo, dịu nhẹ.
Nhân bánh là sự kết hợp của đậu xanh và chút thịt mỡ, gửi gắm ước nguyện về một cuộc sống sung túc, ấm no. Cách phối hợp này thường thấy trong nhiều loại bánh cổ truyền như bánh chưng, bánh tét. Đặc biệt, bánh dẻo không cần làm chín qua lửa mà có thể ăn ngay sau khi được đúc trong khuôn gỗ. Cầm chiếc bánh trên tay, bạn sẽ cảm nhận được độ mềm mịn và chút dính nhẹ của lớp vỏ làm từ bột nếp. Khi thưởng thức bánh dẻo, ta có thể cảm nhận ngay kết cấu dẻo dai hòa cùng vị ngọt dịu và hương hoa bưởi thơm ngát của vỏ bánh, cái béo bùi của nhân đậu xanh và cái ngọt ngào của bí đao ngâm đường. Tất cả tạo nên một hương vị đậm đà, đằm thắm rất riêng của mùa thu đất Việt.
Ngoài nhân đậu xanh, bánh dẻo còn được kết hợp với nhân thập cẩm gồm các loại hạt, mứt bí và lạp xưởng. Ảnh: Tư liệu
Bên cạnh những chiếc bánh trung thu truyền thống, vùng đất Nam Bộ còn có một phiên bản độc đáo khác về cả hương vị lẫn tên gọi, mang đậm dấu ấn của cộng đồng người Hoa Triều Châu – đó chính là bánh pía. Cũng mang hình tròn tượng trưng cho vầng trăng rằm, bánh pía sở hữu hương vị và kết cấu riêng biệt. Phần vỏ bánh được làm từ bột mì, trộn với đường cát và quét thêm một lớp mỡ heo, được cán thành nhiều lớp mỏng xếp chồng lên nhau, sau đó đem nướng chín. Nhân bánh là sự kết hợp thập cẩm của đậu xanh, sầu riêng, khoai môn, mỡ heo và lòng đỏ trứng muối. Để thưởng thức hương vị bánh pía trung thu chính gốc Triều Châu, hai tiệm bánh lâu đời là Triệu Minh Hiệp và Lai Khâm Phong chính là những địa chỉ không thể bỏ qua.
Bánh pía, bánh đậu xanh và bánh mè đen là ba loại bánh ăn trung thu của người Tiều. Ảnh haivyd
Một mùa trăng đẹp nữa lại sắp về, nhắc ta thong thả tận hưởng vẻ đẹp và niềm vui của trời thu. Rằm tháng Tám này, hãy cùng gia đình ôn lại ký ức về một đêm Trung thu mà bạn nhớ nhất. Chỉ cần một mâm cỗ đơn sơ, một chiếc lồng đèn tỏa sáng, cùng nhau chia sẻ miếng bánh ngọt, ngụm trà thơm và ngắm nhìn vầng trăng tròn vành vạnh trên cao, để rồi Trung thu năm nay, ta lại “lời” thêm một kỷ niệm ấm áp, gìn giữ cho hành trang của riêng mình.
Thực hiện: Thu Hà
Xem thêm:
Lồng đèn: Dấu chỉ ánh sáng mùa Trung thu
