Trong kỷ nguyên làm việc hiện đại, ranh giới giữa không gian cá nhân và công sở đang dần được xóa mờ. Đây là bối cảnh ra đời của dự án nghiên cứu O.O.O., một công trình phân tích chuyên sâu về văn phòng do kiến trúc sư Giulio Ceppi thực hiện dưới sự bảo trợ của tổ chức Assufficio.
Mục tiêu của O.O.O. không đơn thuần là nghiên cứu, mà còn khuyến khích tái hình dung về nơi chúng ta làm việc, thông qua việc tập trung vào thiết kế các không gian văn phòng tạm thời mới, lấy tính hòa nhập làm trọng tâm cốt lõi. Ảnh: Archipreneur
Một giai đoạn chuyển đổi mạnh mẽ từ mô hình văn phòng truyền thống sang văn phòng lai (hybrid office) đang diễn ra. Sự hiện diện tại công sở giờ đây không còn là nghĩa vụ cứng nhắc, mà trở thành một lựa chọn linh hoạt. Với ktính chất làm việc hầu như ở mọi nơi, việc tối ưu hóa sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống cá nhân đã trở thành một hiện thực phổ biến.
Sự dịch chuyển mạnh mẽ này, dù được một số người coi là mối đe dọa phá vỡ thói quen và thị trường đã thiết lập, thì dưới con mắt của một nhà nghiên cứu và kinh nghiệm của một nhà thiết kế lại là một cơ hội. Giulio Ceppi – kiến trúc sư, giáo sư tại Đại học Bách khoa Milan và là người sáng lập studio Total Tool, đã tiến hành phân tích về bản sắc đang thay đổi của các không gian văn phòng cho Assufficio. Để làm rõ hơn về ý nghĩa của những thay đổi này và quá trình thực hiện dự án, ông đã chia sẻ những góc nhìn chuyên môn của mình trong bài viết này.
Giulio Ceppi là kiến trúc sư, nhà thiết kế, và là Giáo sư tại Đại học Bách khoa Milan từ năm 1995, nơi ông đã hoàn thành nghiên cứu Visual Design và bằng Tiến sĩ. Các chiến lược sáng tạo và hoạt động của ông tập trung vào thiết kế cảm giác (sensorial design), phát triển vật liệu mới, và đặc biệt là thiết kế hòa nhập (inclusive design). Ảnh: Schola Italica
O.O.O.: Khai phá kỷ nguyên làm việc ngoài công sở
O.O.O. là từ viết tắt quen thuộc của cụm từ “Out of Office” (Ngoài Công sở), và cũng là tiêu đề được chọn cho nghiên cứu này, tập trung vào các không gian và thói quen làm việc đang nổi lên. Giulio Ceppi giải thích rằng, kinh nghiệm từ đại dịch COVID-19 đã thúc đẩy nhanh chóng xu hướng làm việc từ xa, một sự thay đổi vốn đã manh nha từ trước. Sự biến đổi này đặc biệt rõ rệt ở thế hệ trẻ, những người không còn muốn bị bó buộc phải có mặt tại văn phòng mỗi ngày.
Studio thiết kế nội thất KNOL hợp tác cùng Anna Dekker hoàn thành thiết kế văn phòng tại Eindhoven, Hà Lan. Ảnh: Corneel de Wilde
Tác động của sự thay đổi này rất đáng kể. Do sự luân chuyển nhân viên giữa văn phòng và thói quen làm việc từ xa, các nhà phát triển bất động sản đang chứng kiến sự thu hẹp mạnh mẽ về diện tích trong các dự án của họ. Đồng thời, khi con người rời khỏi văn phòng, họ phân tán và tận dụng những nơi thông thường không dành cho công việc – từ sân bay, quán cà phê, khách sạn, thư viện, bảo tàng cho đến bệnh viện.
Chính sự phân tán này đã đặt ra một yêu cầu cấp thiết: làm thế nào để thiết kế các không gian lai (hybrid spaces) có thể hoạt động hiệu quả cho tất cả mọi người? Đây là lúc chủ đề thiết kế cho tất cả, dễ tiếp cận và hòa nhập, trở nên tối quan trọng và cốt lõi đối với tương lai.
Các kịch bản tiến hóa của không gian văn phòng
Phân tích của O.O.O. xác định một số kịch bản tiến hóa rõ ràng nhất mà một văn phòng trong tương lai có thể sẽ dịch chuyển và thay đổi: Nhiều cây xanh hơn, bổ sung không gian giải trí, có cá tính và tích hợp những công nghệ hiện đại.
Phòng trưng bày thiết kế sinh học của Be-Max Office Concepts do INinterieurs thực hiện tại Eindhoven khéo léo phô diễn cách các yếu tố tự nhiên có thể biến đổi mạnh mẽ môi trường làm việc, kiến tạo nên những không gian đầy cảm hứng và gia tăng năng suất làm việc. Ảnh: Studio Mees
Khi đề cập đến công nghệ mới và không gian dành cho robot, Trí tuệ Nhân tạo (AI), Giulio Ceppi đưa ra một nhận định táo bạo: “Thật ngây thơ nếu nghĩ rằng văn phòng chỉ đơn thuần là nơi nuôi dưỡng các mối quan hệ con người chất lượng cao.” Ông ví von với lịch sử của các nhà máy – nơi con người đã dần nhường chỗ cho dây chuyền tự động hóa. Theo tầm nhìn của ông, các văn phòng trong tương lai cũng sẽ tiến hóa thành nơi tập trung những cỗ máy thông minh nhất, và con người sẽ đến đó chủ yếu để tương tác với chính AI.
Hòa nhập: Yếu tố cốt lõi của O.O.O.
Tính hòa nhập là một trong những tiền đề quan trọng nhất và cũng là thử thách lớn nhất của dự án O.O.O. Giulio Ceppi khẳng định: Không tồn tại một danh sách hay một công thức cố định nào cho thiết kế hòa nhập. Điểm then chốt là phải thay đổi cách chúng ta tiếp cận sự phức tạp của vấn đề này. Hòa nhập không chỉ dừng lại ở việc tuân thủ quy định hay đơn thuần là thiết kế để tiếp đón người khuyết tật.
Mô hình văn phòng mới được thiết kế cho các hoạt động chuyên biệt nhanh chóng bị phá vỡ. Chỉ trong một tháng, nhân viên sử dụng mọi khu vực cho tất cả các việc: họp Zoom, giao lưu và làm việc cá nhân. Đến vài tháng sau, xu hướng “chiếm chỗ” cố định xuất hiện, dẫn đến tình trạng khan hiếm chỗ ngồi. Hệ quả là nhân viên phải đến sớm để tranh giành một vị trí làm việc, vô tình phá vỡ hoàn toàn mục đích linh hoạt ban đầu. Ảnh: HKS Architects
Trên thực tế, vấn đề hòa nhập thường nằm ở cấp độ nhận thức và tâm lý, bao gồm sự đa dạng trong trải nghiệm của những người làm việc ngoài công sở. Chính nhu cầu nuôi dưỡng sự đa dạng này là động lực mạnh mẽ nhất. Nó tạo ra những thử nghiệm thiết kế đột phá, cân bằng giữa các yếu tố công thái học, quy định ràng buộc, sự khác biệt về tư duy và các giải pháp sáng tạo. Giulio Ceppi kết luận, chính sự lai tạo giữa các yếu tố này mới là mảnh đất màu mỡ cần được khai thác triệt để.
Đồng thiết kế là giải pháp hiệu quả
Đối mặt với một thế giới ngày càng phân cực, Giulio Ceppi đặt câu hỏi: Làm thế nào để làm mới thách thức của việc chung sống? Ông không ủng hộ việc chia nhỏ người dùng thành các “bong bóng” riêng biệt. Thay vào đó, ông nhấn mạnh rằng: Tất cả chúng ta đều có những vấn đề đa dạng theo thời gian, có thể là biểu hiện của sự tiến hóa mà ví dụ điển hình là già hóa dân số. Để giải quyết sự phức tạp này, Đồng Thiết kế (Co-design) là giải pháp cần thiết. Một nhà thiết kế không thể tự mình giải quyết được mọi vấn đề hòa nhập mà cần có sự tham gia của nhiều bên.
Cơ hội cho thiết kế toàn diện
Vậy, một công ty nên định vị mình như thế nào trong tình huống này? Giulio Ceppi cho rằng đây là vấn đề về thiết kế dân chủ. Ngoài thiết kế đo ni đóng giày, có một không gian rất lớn cho thiết kế toàn diện tính đến sự đa dạng của con người.
Ông luôn nói về sự đa dạng của con người, vì một mặt, toàn cầu hóa là điều không thể phủ nhận, nhưng mặt khác, sự khác biệt giữa con người ngày càng lớn. Nếu một nhà thiết kế có khả năng thiết kế liên ngành, dự trù những khác biệt không chỉ nằm ở hình thức mà còn ở đối tượng, dịch vụ, giao tiếp… kết quả sẽ linh hoạt và vững chắc hơn.
Không gian công sở vốn được thiết kế cho hệ thống làm việc 100% tại chỗ, nay cũng phải chấp nhận thay đổi để thích nghi. Một phần lớn của sự thay đổi này là sự xuất hiện của các cabin làm việc và buồng điện thoại. Những không gian này cho phép nhân viên tận hưởng sự yên tĩnh và riêng tư về âm thanh tương tự như khi làm việc tại nhà, ngay cả khi đang ở văn phòng. Ảnh: Framery
Không gian Lighthouse do Knowhow Shop thiết kế. Ảnh: Stephen Schauer
Đề cao giáo dục kết hợp tính hòa nhập
Dự án Sociocromie cùng với Cartiere Paolo Pigna S.p.A, nhận được Danh hiệu Danh dự tại Compasso d’Oro, thực chất đã nảy mầm từ một triển lãm mà Giulio Ceppi tổ chức cách đây bốn năm tại Bảo tàng Khoa học. Mục đích ban đầu là kể lại các hiện tượng văn hóa, thể thao, chính trị và kinh tế thông qua màu sắc.
Màu sắc là yếu tố cốt lõi định hình biểu đạt cảm xúc và nhận thức thực tại. Nhận thấy tầm quan trọng này, kiến trúc sư Giulio Ceppi đã hợp tác tổ chức triển lãm SOCIOCROMIE, kể câu chuyện về giá trị lịch sử và xã hội của màu sắc. Triển lãm chọn lọc 25 sắc thái xã hội, đại diện cho 100 năm lịch sử thông qua ngôn ngữ. Các khái niệm này được trình bày tuần tự trên 25 bảng tổng hợp, mỗi bảng gắn liền với một màu sắc, một khái niệm và một mốc thời gian cụ thể. Ảnh: Fuorisalone.it
Mô hình này đã thành công vang dội và được phát triển thành loạt sổ tay do Pigna sản xuất. Ông tin rằng, việc lịch sử hóa các khoảnh khắc nhất định thông qua hình ảnh có thể rất hiệu quả, đặc biệt đối với thế hệ trẻ. Tuy nhiên, khi nói về giáo dục, Giulio Ceppi nhấn mạnh rằng chúng ta cần một cái nhìn rộng lớn hơn nhiều. Trước yêu cầu thích ứng hệ thống giáo dục với những thách thức hiện tại, trang thiết bị nội thất chắc chắn có thể đóng góp vai trò của nó.
Giulio Ceppi tại triển lãm SOCIOCROMIE. Ảnh: Boero
Thực hiện: Thiên Thư | Theo: Salone del Mobile Milano
Xem thêm:
Văn phòng Mouthwash Studio: Vườn ươm ý tưởng
Bối cảnh nghệ thuật trong phim Severance
Văn phòng Modernist – Đọc thời gian qua những vết tích cũ – Xưởng Xép
