Giếng trời là một dạng cửa sổ hoặc mái kính được lắp đặt trên trần nhà để cho phép ánh sáng tự nhiên tràn vào nhà từ phía trên. Là một trong những yếu tố trang trí rất được ưa chuộng trong thiết kế nhà hiện đại bởi khả năng làm sáng không gian và tạo cảm giác thoáng đãng, rộng mở, giếng trời ngày nay đa dạng, phù hợp với nhiều nhu cầu và sở thích khác nhau, chẳng hạn như cửa sổ trời có thể đóng hoặc mở dễ dàng để lưu thông không khí; giếng trời trời cố định để phân chia ánh sáng đồng đều và giếng trời theo phương xiên cho những ngôi nhà có mái dốc.
Với đặc tính linh hoạt, giếng trời có thể thay đổi cảm quan về bất kì không gian nào, mang lại giá trị thiết thực về mặt chức năng và thẩm mỹ. Ảnh: Drew Mcgukin
Lợi ích của giếng trời
Bằng cách cho phép ánh sáng mặt trời tràn vào từ trên cao, giếng trời góp phần làm bừng sáng những không gian vốn tối tăm hoặc khuất nắng, tạo ra bầu không khí cởi mở, sống động và chào đón hơn. Ngoài tính thẩm mỹ, việc tiếp xúc thường xuyên với ánh sáng tự nhiên đã được chứng minh là có tác động tích cực đến sức khỏe của con người, tăng mức năng lượng và cải thiện tâm trạng. Giếng trời được bố trí hợp lý còn có thể tạo ra sự tương tác độc đáo giữa ánh sáng và bóng tối, vừa ấm áp vừa thú vị về mặt thị giác cho căn phòng trong suốt một ngày.
Ảnh: Douglas Friedman
Nhờ khả năng chiếu sáng không gian mà giếng trời giúp tiết kiệm đáng kể năng lượng tiêu thụ. Sau khi lắp đặt giếng trời và giảm thiểu nhu cầu sử dụng ánh sáng nhân tạo vào ban ngày, gia chủ có thể nhận thấy sự cắt giảm giá trị trong hóa đơn điện. Một số mẫu kính dùng để xây dựng giếng trời còn có khả năng chặn tia UV, giúp điều chỉnh nhiệt độ trong nhà bằng cách giảm thiểu sự truyền nhiệt, giúp giảm thêm cả chi phí sưởi ấm và làm mát.
Ảnh: Simon Watson
Mô hình giếng trời đặc biệt phù hợp với nhà bếp, phòng tắm hoặc thậm chí là gác mái – những nơi yêu cầu sự thông thoáng và luân chuyển không khí. Việc lắp đặt giếng trời tại các khu vực này giúp kiểm soát độ ẩm, giảm ngưng tụ và loại bỏ nhu cầu thông gió cơ học bổ sung, tạo ra một môi trường sống lành mạnh hơn, đồng thời tăng thêm cảm giác kết nối với không gian ngoài trời.
Ảnh: Emily J Followill
Cuối cùng, theo nhận định của các kiến trúc sư, sự đầu tư hợp lý vào giếng trời có thể làm tăng giá trị của ngôi nhà. Những người mua tiềm năng thường xem giếng trời như là một tính năng sang trọng, liên kết chúng với các phong cách kiến trúc hiện đại, ưu tiên sự rộng mở và tính bền vững.
Các loại giếng trời phổ biến
Cửa sổ giếng trời là lựa chọn đa năng cho những ai muốn có cả ánh sáng tự nhiên và bầu không khí trong lành. Loại giếng trời này có thể mở hoặc đóng với cơ chế vô cùng đơn giản, tương tự như một chiếc cửa sổ lớn, cho phép bạn chủ động trong việc kiểm soát đối lưu không khí tùy thuộc vào điều kiện thời tiết. Bạn có thể đóng chúng để giữ ấm vào những ngày đông và mở vào những ngày nắng để đón gió mát. Chính đặc tính linh hoạt này đã khiến cửa sổ giếng trời trở thành lựa chọn thiết thực và được ưa chuộng nhất.
Ảnh: Romanek Design Studio
Giếng trời cố định là một lớp kính được lắp theo sườn của mái nhà, thường có dạng tam giác hoặc phẳng, không thể mở ra. Tuy nhiên, lợi ích chiếu sáng tuyệt vời mà chúng mang lại lý tưởng cho những không gian cần nhiều ánh sáng tự nhiên như phòng khách. Việc lắp đặt giếng trời cố định ở chính giữa có thể giúp khu vực chức năng lớn và trung tâm nhất trong nhà được hưởng lợi nhiều. Căn phòng tràn ngập ánh sáng tự nhiên giúp tạo ra bầu không khí ấm áp và thoải mái, khiến không gian trở nên rộng mở và phù hợp với mục đích tiếp đón khách cũng như sinh hoạt chung. Giếng trời cố định còn đóng vai trò như một yếu tố kiến trúc liên kết với vẻ đẹp của thiên nhiên, cho phép các thành viên trong gia đình cùng ngắm nhìn bầu trời hoặc cảnh quan xung quanh một cách an toàn.
Ảnh: Toledo Geller
Giếng trời nghiêng được thiết kế mở theo phương xiên, tích hợp vào độ dốc của mái nhà để tạo ra vẻ ngoài liền mạch, đồng thời dễ dàng vận hành ở những khu vực mà cửa sổ phẳng truyền thống không phù hợp. Trước đây, chúng thường được tìm thấy trong những ngôi nhà có mái dốc ở các vùng nông thôn – hình thái kiến trúc thích ứng với điều kiện thời tiết khắc nghiệt như: mưa hoặc bão tuyết. Tuy nhiên, khi những ngôi nhà hiện đại bắt đầu xây dựng gác xép và phòng ngủ áp mái để tận dụng tối đa diện tích thì giếng trời nghiêng cũng ngày càng trở nên phổ biến với các thành phố lớn.
Những yếu tố cần lưu ý khi xây dựng giếng trời
Vị trí đóng vai trò quyết định hiệu quả chiếu sáng và thông gió, lý tưởng nhất thường là ở trung tâm ngôi nhà, chẳng hạn khu vực cầu thang hoặc khoảng không giao nhau giữa các phân vùng, vì đây là nơi ánh sáng có thể lan tỏa đều đến nhiều khu vực cùng lúc. Ngoài ra, giếng trời cũng có thể phát huy tối đa công năng khi được bố trí ở những nơi sinh hoạt chung như bếp, phòng ăn, phòng khách liền kề, mang đến cảm giác rộng mở và kết nối. Tuy nhiên, cần lưu ý không đặt giếng trời ngay dưới mái che chắn cao (như mái hiên lớn, tầng trên hoặc khối công trình lân cận) nếu không có giải pháp dẫn sáng bổ sung, bởi điều này dễ khiến giếng trời trở nên kém hiệu quả.
Ảnh: Trọng Tín
Kích thước và tỷ lệ: Một giếng trời đẹp và hiệu quả không chỉ dựa vào thiết kế mà còn phụ thuộc vào tỷ lệ. Quy tắc thường áp dụng là kích thước lỗ trần tương xứng với diện tích không gian bên dưới: cửa giếng quá lớn có thể khiến căn phòng bị dư sáng, nóng nực vào mùa hè, trong khi cửa giếng quá nhỏ lại không cung cấp đủ ánh sáng tự nhiên cần thiết. Bên cạnh đó, chiều cao của giếng trời cũng ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng ánh sáng.
Ảnh: Abhishek Tewari
Hình dáng và hướng sáng: Giếng trời hình vuông, chữ nhật hay hình thang đều mang lại những hiệu ứng chiếu sáng khác nhau. Với cửa giếng hình vuông, ánh sáng phân bổ khá cân đối, phù hợp với không gian có thiết kế đối xứng hoặc những ngôi nhà nhỏ cần sự hài hòa. Cửa giếng hình chữ nhật lại dẫn ánh sáng vào nhà theo phương dọc hoặc ngang, tạo ra hiệu ứng thị giác kéo dài, rất phù hợp với nhà phố ống, hành lang hoặc những không gian cần ánh sáng rọi sâu. Cửa giếng hình thang hoặc dạng đặc biệt mang tính thẩm mỹ cao nhưng lại ít phổ biến. Chúng có công dụng chủ yếu là nhấn mạnh phong cách kiến trúc hiện đại, đồng thời cho phép ánh sáng vào theo nhiều góc khác nhau, tạo nên hiệu ứng bóng đổ sinh động cả ngày.
Giếng trời trong mái vòm của Trung tâm văn hóa Banco do Brasil ở Rio de Janeiro. Ảnh: Anna Carol
Ngoài hình khối, hướng đặt giếng trời cũng nên được cân nhắc. Giếng quay về hướng đông thường cho ánh sáng dịu vào buổi sáng; hướng nam cung cấp ánh sáng ổn định suốt cả ngày; trong khi hướng tây lại dễ đón nắng gắt vào buổi chiều, đòi hỏi cần phải có trang bị giải pháp che chắn. Sự phối hợp thông minh giữa hình dáng và hướng đặt sẽ tạo nên một giếng trời vừa hiệu quả vừa thẩm mỹ.
Cách bảo dưỡng và chăm sóc
Vệ sinh thường xuyên là chìa khóa để giữ cho giếng trời luôn sạch sẽ và dẫn sáng tốt. Vì đây là khu vực tiếp xúc trực tiếp với các yếu tố tự nhiên nên nó dễ bị tích tụ bụi bẩn. Để vệ sinh giếng trời từ bên trong, bạn nên sử dụng khăn vải mềm ẩm hoặc miếng bọt biển có thấm chất tẩy rửa, kết hợp cùng thao tác nhẹ nhàng, cẩn trọng để đảm bảo không làm xước kính hoặc khung xung quanh. Nếu giếng trời của bạn quá khó tiếp cận, hãy cân nhắc sử dụng dụng cụ vệ sinh cán dài hoặc lên lịch bảo trì định kỳ với đội ngũ chuyên nghiệp.
Ảnh: Eric Piasecki
Đặc biệt, để nâng cao tuổi thọ cho khu vực giếng trời, hãy đảm bảo rằng bạn đã đầu tư tốt ở khâu chống thấm nước. Việc bịt kín không đúng cách có thể khiến cho nước dễ dàng thấm qua, thậm chí tồn đọng lại, dẫn đến hư hỏng kết cấu và phát triển nấm mốc trong nhà. Theo thời gian, lớp chống thấm dù tốt đến đâu, cũng có thể bị hỏng hoặc hao mòn. Vì vậy, điều quan trọng là bạn cần phải kiểm tra định kỳ và bôi keo chống thấm hoặc chất trám khi cần thiết.
Ảnh: Annie Schlechter
Thực hiện: Thùy Như
Xem thêm:
Sàn gỗ đương đại: Vẻ đẹp tự nhiên từ những giải pháp thay thế
Gallery wall: Bức tường nghệ thuật khơi gợi cảm hứng
Phòng ăn: Không gian sum vầy đầy cảm hứng cho ngôi nhà hiện đại
