Triển lãm kiến trúc “Trú ẩn & Thích nghi” quy tụ 12 văn phòng kiến trúc uy tín tại TP HCM, trưng bày 24 mô hình xoay quanh chủ đề không gian sống hiện đại. Đây là sự kiện nằm trong chuỗi hoạt động của Giải thưởng Thiết kế Bền vững EU-Vietnam (EVSDA), phản chiếu sự chuyển động không ngừng của đời sống đô thị hiện đại – nơi những thói quen sinh hoạt mới đang định hình lại cách chúng ta tương tác với không gian.
12 văn phòng kiến trúc tham gia triểm lãm bao gồm: 23o5Studio, AD+Studio, atelier tho.A, H.a, G+ Architects, K59 atelier, KIENTRUC O, NAQI & Partners, TAA DESIGN, Tad.atelier, Toan Nguyen Architects và Tropical Space. Mỗi văn phòng mang đến góc nhìn riêng biệt về không gian sống đương đại, tạo nên một bức tranh đa dạng và phong phú về kiến trúc Việt Nam hiện tại.
23o5 Studio
23o5 Studio là văn phòng thiết kế kiến trúc tại TP.HCM do KTS Ngô Việt Khánh Duy chủ trì. Với triết lý nhấn mạnh sự Yên bình, Thân thuộc và Tĩnh lặng trong không gian, 23o5 Studio nhuần nhị phát triển và vận dụng vào thiết kế các yếu tố từ đời sống và kiến trúc địa phương, nhằm tạo nên các công trình kết nối tốt hơn giữa con người, thiên nhiên và với chính mình.
KTS Ngô Việt Khánh Duy
Đối với KTS Ngô Việt Khánh Duy, bối cảnh của dự án là một trong những yếu tố quan trọng góp phần vào những quyết định của phương án thiết kế. Kiến trúc nhà ở là chuỗi những lựa chọn mang tính cá nhân, mỗi quyết định là một trách nhiệm. Sáng tạo nảy sinh từ căng thẳng khi đối mặt với bối cảnh hiện hữu. Việc chấp nhận thực tại và đưa vào những thành tố khác biệt mang đến sự khơi gợi đối thoại và định hình ngữ cảnh mới.
Không gian nào trong căn nhà sẽ là nguồn cảm hứng lớn nhất của anh?
Tôi thường có cảm hứng lớn với những “vùng không gian ở giữa”. Trong thiết kế, không gian ở giữa có thể là hành lang, cầu thang hoặc sân trong. Nó không chỉ là lối đi mà còn là nơi giao thoa giữa các chức năng – từ công cộng sang riêng tư, từ ngoài vào trong. Ví dụ, trong nhà truyền thống Việt Nam, khoảng hiên nhà là “không gian ở giữa”, vừa đón khách vừa che chắn cho không gian sống bên trong. Không gian này thường không cố định một mục đích cụ thể, mà có thể thay đổi tùy ngữ cảnh, là nơi con người cảm nhận rõ nhất sự giao thoa với thiên nhiên, điều hòa, luân chuyển khí và ánh sáng. Nó là “trái tim” của ngôi nhà, nhưng không phải để sử dụng mà để cân bằng.
Công trình V House với đầy đủ các chức năng cần phải có, bếp ăn và khu sinh hoạt chung kết nối hàng hiên, các phòng ngủ riêng tư, góc làm việc cũng tràn ngập ánh sáng và cây xanh. Tất cả các quyết định về vật chất (hình khối, màu sắc, vật liệu…) đều nhằm tạo ra một không gian mà con người sử dụng không gian đó luôn cảm thấy an toàn (xét cả về tính an ninh và sự an toàn trong nhận thức), tôn trọng, riêng tư và luôn có được niềm vui.
Nếu xem ngôi nhà là nơi Trú Ẩn của cơ thể và tâm trí người chủ nhà, người KTS hiện thực hóa được mong muốn đó bằng cách nào?
Khi kiến trúc tạo ra được những vùng không gian yên bình là nơi con người trải nghiệm sự “thân mật” (intimacy) với chính mình. Nó không chỉ là một nơi để nghỉ ngơi mà là một “không gian tưởng tượng” (imagined space), nơi ký ức, cảm xúc và sự phản chiếu nội tại được kích hoạt. Một góc phòng với ánh sáng mờ ảo hay một khu vườn tĩnh lặng không chỉ là vật chất mà là một “hiện thân của yên bình” (embodiment of tranquility).
AD+ studio
AD+ studio được thành lập năm 2015 tại TP.HCM bởi KTS Nguyễn Đặng Anh Dũng, hoạt động trong các lĩnh vực thiết kế kiến trúc, nội thất, cảnh quan và quản lý xây dựng. Thiết kế của studio là lăng kính phản chiếu bối cảnh xây dựng phong phú, văn hóa địa phương đa dạng và sự khác biệt trong nếp sống của người sử dụng công trình.
KTS Nguyễn Đặng Anh Dũng
So sánh giữa căn nhà đầu tiên và những công trình gần đây của AD+ studio, sự khác biệt lớn nhất có lẽ nằm ở mức độ thấu hiểu con người và bối cảnh, cũng như thái độ “lùi lại”, khiêm nhường hơn của người thiết kế.
Nếu xem ngôi nhà là nơi trú ẩn của cơ thể và tâm trí chủ nhà, KTS hiện thực hóa được mong muốn đó bằng cách nào?
Tôi nghĩ – KTS – trước hết là một người đồng hành – lắng nghe, chọn lọc và hiện thực hóa những mong muốn, đôi khi rất mơ hồ, của chủ nhà thành một không gian cụ thể. Nhưng đồng thời, sản phẩm kiến trúc cũng không thể tách rời khỏi trải nghiệm và thế giới quan của người thiết kế. Khi những yếu tố cá nhân này được gửi gắm vào thiết kế, chúng làm dày thêm ý nghĩa, mở ra những cảm nhận đa giác quan và đôi khi khơi gợi những tiềm năng vượt trên tính vật chất của công trình.
Concept Xoay toàn bộ công trình 45o tạo ra một phương vị xiên, giảm nhẹ tính chất song song giữa cạnh biên khối kiến trúc và ranh đất. Sự khó nắm bắt về phương vị kết hợp yếu tố không gian đặc (trong) – rỗng (ngoài) đan xen lẫn nhau làm tăng độ sâu của công trình.
Tính thích nghi với bối cảnh có phải là yếu tố mà anh quan tâm trong thực hành?
Với AD+ studio, bối cảnh luôn là một yếu tố quan trọng trong quá trình thiết kế. Chúng tôi quan niệm mỗi công trình là kết quả của ba biến số: bối cảnh xây dựng, đối tượng sử dụng và người thiết kế. Trong đó bối cảnh Việt Nam có sự đa dạng về địa hình, khí hậu, vùng miền văn hóa, cùng tốc độ đô thị hóa nhanh chóng và không đồng đều với thành thị, nông thôn và những vùng chuyển tiếp… Tất cả những điều đó tạo nên một nền tảng rất phong phú và giàu tính thử thách – vừa đòi hỏi sự linh hoạt, vừa là cơ hội để khai phá những giải pháp mới mang tính bản địa.
Anh hình dung sao về căn nhà của người Việt trong 10 năm tới?
Tôi hình dung căn nhà lý tưởng sẽ không còn là một khối đóng biệt lập, mà có thể như một mô hình lai ghép: giữa ngôi nhà truyền thống và căn hộ đô thị hiện đại. Đó có thể là một ngôi nhà ống cải tiến với hệ lõi xanh, cây cối và giếng trời; hoặc một căn hộ cao tầng modul hóa, cho phép nhiều thế hệ chung sống, tách – nhập không gian linh hoạt theo nhu cầu; cũng có thể là những Tiny house đô thị, gọn gàng, vừa đủ nhưng giàu tính kết nối, vừa đáp ứng nhu cầu cá nhân vừa tiết kiệm tài nguyên.
atelier tho.A
Atelier tho.A là văn phòng kiến trúc được thành lập tại TP.HCM vào năm 2014 bởi KTS Phạm Nhân Thọ. Thực hành của văn phòng dựa trên tinh thần thủ công, phát huy các yếu tố bản địa và chú trọng đến từng chi tiết trong thiết kế. Các KTS của tho.A quan niệm rằng kiến trúc tốt phải có sự thống nhất và mạch lạc, từ cấu trúc tổng thể đến các lớp không gian và xuyên suốt qua từng chi tiết nhỏ nhất, luôn được tái khám phá qua trải nghiệm hằng ngày của người sử dụng.
KTS Phạm Nhân Thọ
Thọ đam mê nghiên cứu khả năng kết hợp ngẫu nhiên các loại vật liệu giản đơn trong cuộc sống hàng ngày để tạo ra những sản phẩm độc đáo và bắt mắt. Làm việc trong môi trường sản xuất tại nhà máy, anh có nhiều cơ hội áp dụng.
Không gian nào trong căn nhà sẽ là nguồn cảm hứng lớn nhất của anh?
Lối vào luôn là không gian yêu thích của tôi. Lối vào là điểm bắt đầu, ẩn mật, khéo léo che giấu và cũng gợi tò mò, là khởi đầu cho hành trình tái khám phá khiến cho căn nhà tuy thân thuộc nhưng cũng đầy mới mẻ với chính người chủ của nó. Nếu mỗi căn nhà là một món quà, thì lối vào là cách khéo léo gói ghém món quà đó lại, để gia chủ và khách đến luôn cảm thấy mình được cho tặng nhiều hơn mỗi lần trở lại. Tôi thường chọn cách vào không trực tiếp, có chút quanh co và khiêm nhường, để giữa căn nhà và môi cảnh giao thông xung quanh luôn có một chút khoảng lùi, duyên dáng, gọi mời.
Tính thích nghi với bối cảnh có phải là yếu tố anh quan tâm trong thực hành của mình?
Thỏa hiệp và thích nghi với tôi trong văn cảnh này gần với sự đồng điệu và thấu cảm. Tôi nghĩ nhà ở là công trình đi theo một cá nhân lâu nhất và cũng phản ánh nhiều nhất cõi riêng của mỗi người. Tôi tin rằng chẳng có cõi riêng nào của người này lại được xây nên bởi người khác. Với tôi, căn nhà thực sự phản ánh cõi riêng, chân thật nhất, phải đến từ cuộc hóa thân thực sự của người KTS, còn nếu không, căn nhà vẫn được xây nên đó, hay ho lạ lẫm đó, nhưng nó chưa phải một cõi riêng thực sự soi chiếu tâm hồn người ở đó.
Để thích ứng với khu đất hẹp, ngôi nhà được lùi sâu vào trong, tạo ra một khoảng mở ở cuối hẻm – như một khoảng thở giữa lớp tường vách dày đặc xung quanh. Về đêm, lớp “lam ngang” polycarbonate trong mờ xếp lớp biến ngôi nhà thành một chiếc đèn lồng phát sáng. Mặt tiền hai lớp này vừa lọc ánh nắng gắt nhiệt đới, vừa cho phép thông gió chéo tự nhiên. Tên gọi “Lá-Sách” – vừa là “lá” và “sách”, vừa gợi nhắc đến “lam ngang” trong tiếng Việt – phản ánh cả yếu tố vật liệu lẫn biểu tượng đa lớp của công trình.
Anh hình dung sao về căn nhà của một người Việt trong 10 năm tới?
10 năm nữa, truyền thông giữa con người sẽ thay đổi, nhiều thứ với chúng ta hiện giờ là đúng, khi đó có lẽ sẽ là cũ kỹ không hợp thời. Nhưng tôi có niềm tin rằng con người với ngôi nhà vẫn thế, bởi với ngôi nhà, con người vẫn trở về như trở về với chính mình, vẫn sẽ muốn khám phá, vẫn muốn được tốt hơn, muốn hiểu thiên nhiên, muốn mọi giác quan của mình luôn được khơi gợi, đánh động. Và với tôi, cho dẫu có gì thay đổi, thì tính thơ vẫn là điều cần thiết, bởi không có thơ, sẽ chẳng còn ngôn ngữ của con người. Nên căn nhà 10 năm tới, với tôi, vẫn cần tràn ngập thi ca.
H.a
H.a được thành lập vào năm 2016 ở Sài Gòn bởi KTS Vương Trung Hữu, là một văn phòng với những người trẻ đang trên hành trình tìm kiếm và thử nghiệm với những trăn trở trong thực hành sáng tạo.
KTS Vương Trung Hữu
Tên gọi của studio được viết tắt từ “Human arch”, nghĩa là kiến trúc vì con người: người sử dụng và người thiết kế. Các KTS của H.a hình dung ra thiết kế kiến trúc của mình sẽ được bao trùm bởi một bầu không khí tự do, thoải mái và phóng khoáng nhất, nhưng sẽ phải cô đọng, mộc mạc và đầy kịch tính.
Trải nghiệm của văn phòng H.a đối với hạng mục công trình nhà ở là gì?
Chúng tôi đã hoàn thành khoảng 14-15 công trình nhà ở. Công trình gần nhất và công trình đầu tiên có thể biểu hiện về hình thức khác nhau nhưng tinh thần thì không khác. Cả hai vẫn thể hiện sự yêu thích của chúng tôi về một bầu không khí phóng khoáng tự do nhưng cô đọng và kịch tính.
Công trình Bin & Bon House ở tỉnh xa nên được thiết kế sao cho dễ xây dựng nhất cho thợ địa phương. Vật liệu đơn giản, dễ tìm, giá cả phù hợp kinh phí được đề ra, giảm thiểu phát sinh. Trước nhà bị gió Lào nên mỗi tầng có khoảng vườn chắn gió và chắn đèn xe đi vào hẻm. Sau nhà là vách núi cao hơn 3m, trên vách núi có nhà nên xây bức tường cao, lùi vào nhà tạo khoảng sân sau 2m để che tầm nhìn nhà phía sau, chống nắng hướng Đông và tạo khoảng vườn chính cho khu bếp.
Không gian nào trong căn nhà sẽ là nguồn cảm hứng lớn nhất của anh?
Đối với tôi, quan trọng nhất là lõi giao thông của công trình.
Nếu xem ngôi nhà là nơi trú ẩn của cơ thể và tâm trí chủ nhà, KTS hiện thực hóa được mong muốn đó bằng cách nào?
Vai trò của KTS luôn rất quan trọng, người chủ nhà phải lựa chọn thật kỹ một KTS đồng điệu về tâm hồn và sau đó đặt niềm tin ở người thiết kế.
Tính thích nghi với bối cảnh có phải là yếu tố mà anh quan tâm trong thực hành?
Công trình hiển nhiên phải có tính thích nghi với bối cảnh. Ở hai công trình tham gia triển lãm đều là dự án nhà đô thị, những nơi thiếu không gian công cộng cho con cái nên ngôi nhà trở thành một sân chơi lớn. Hai công trình đều là nhà cho những người trẻ tuổi, đang khởi nghiệp, đầy năng động ngoài xã hội và đều cần một chốn an trú, quây quần bên gia đình, chăm sóc con cái, tái nạp lại năng lượng. Vì thế những khoảng trống động và tĩnh trong không gian để kết nối nhau trở nên rất quan trọng.
(Còn tiếp)
Bài: ELLE Decoration team | Ảnh: Dương Rkudo
Xem thêm
Triển lãm kiến trúc “Trú ẩn & Thích nghi”: Chuyển động của đời sống đô thị
Những kiến trúc sư nữ góp phần định hình kiến trúc Việt Nam đương đại
