Trùng tu di sản kiến trúc có thể xem là một nghệ thuật cân bằng giữa quá khứ và tương lai. Người kiến trúc sư không chỉ cần một nền tảng chuyên môn vững vàng để tôn vinh các giá trị nguyên bản, mà còn phải có tầm nhìn sáng tạo để thổi hồn đương đại, biến công trình cũ thành một không gian mới phù hợp với bối cảnh và công năng hiện tại.
Trong bài viết này, hãy cùng ELLE Decoration điểm qua 10 công trình trùng tu đầy cảm hứng của các tên tuổi kiến trúc sư nổi tiếng trên thế giới, đã để lại dấu ấn sâu sắc trong ngành kiến trúc toàn cầu.
1. Nhà cảng Antwerp – Zaha Hadid
Nhà cảng Antwerp (Antwerp Port House) là một tòa nhà chính phủ nằm tại cảng Antwerp, Bỉ. Dự án khởi nguồn từ yêu cầu di dời trụ sở vào năm 2007 về bến cảng Kattendijk, nơi có một sở cứu hỏa bỏ hoang – vốn là một bản sao được bảo tồn nguyên trạng của những ngôi nhà Hanseatic cổ kính. Tuân thủ chính sách bảo tồn di sản, kiến trúc sư không phá dỡ mà đã có một quyết định táo bạo: tích hợp tòa nhà lịch sử này làm nền móng cho một khối kiến trúc hoàn toàn mới mẻ vươn lên phía trên.
Một sự hợp nhất ngoạn mục giữa cũ và mới với phần nền cổ kính và vững chãi được giữ gìn nguyên vẹn, trong khi khối kiến trúc mới với hình khối đột phá bằng kính và kim loại tạo nên một mái che ấn tượng, hướng tầm nhìn ra toàn cảnh bến cảng nhộn nhịp. Tổng thể công trình vừa tôn vinh di sản, vừa là một khối văn phòng hiện đại, thống nhất, đủ sức chứa cho 500 nhân viên.
Ảnh: Tim Fisher
Sở cứu hỏa cũ và khối kiến trúc được thêm mới hoàn toàn. Ảnh: Hufton and Crow
Kiến trúc sư chủ trì của dự án Nhà cảng Antwerp là Zaha Hadid – người đã có nhiều đóng góp nổi bật trong ngành kiến trúc toàn cầu. Trong dự án này, bà là người đã đề xuất phương án mở rộng không gian lên trên phần mái của sở cứu hỏa và lồng ghép vào đó phong cách thiết kế hiện đại. Khối kiến trúc mới với hình khối hình học sắc cạnh đặc trưng của kiến trúc sư, nhanh chóng trở thành biểu tượng ấn tượng cho toàn bộ dự án. Phần mặt tiền được phủ bằng hàng nghìn tấm kính đa giác, biến công trình thành một khối kim cương khổng lồ lấp lánh dưới ánh mặt trời. Thiết kế bao che này không chỉ tạo nên một hiệu ứng thị giác ngoạn mục, mà còn là một giải pháp chiếu sáng tự nhiên thông minh, góp phần nâng cao hiệu quả năng lượng và tính bền vững cho tòa nhà.
Ảnh: Hufton and Crow
Ảnh: Hufton and Crow
2. Bảo tàng nghệ thuật Philadelphia – Frank Gehry
Bảo tàng nghệ thuật Philadelphia được xây dựng từ năm 1928 và được thông báo về dự án mở rộng không gian tòa nhà lần đầu tiên vào năm 2006, với kiến trúc sư chủ trì là Frank Gehry. Các nhà chức trách bảo tàng mong muốn hướng đến một viễn cảnh truyền tải trọn vẹn được các giá trị văn hóa của hệ thống cấu trúc ban đầu, đồng thời tìm cách tiếp cận mới mẻ với các phần không gian vốn bị giới hạn tham quan trước đây.
Sảnh Lenfest đã được tu sửa hoàn chỉnh. Ảnh: Steven Hall
Một khu cộng đồng mới được đưa vào sử dụng. Ảnh: Steven Hall
Nhận thấy tình trạng quá tải khách tham quan diễn ra thường xuyên, kiến trúc sư Frank Gehry đã đề xuất một giải pháp mở rộng không gian đầy tinh tế. Một trong những điểm nhấn quan trọng nhất là việc khai thông và tái sinh cổng vào phía Bắc – vốn đã đóng cửa nhiều thập kỷ từ những năm 1970. Lối vào lịch sử này giờ đây được dẫn lối bằng một hành lang mái vòm bằng kính trong suốt, tạo thành một lối đi dẫn du khách vào sâu bên trong bảo tàng. Sau khi được đưa vào sử dụng trở lại, toàn bộ phần không gian này đã được cải tiến về mặt công năng bằng cách thêm vào quầy cà phê Espresso và nhà sách.
Lối vào phía Bắc của viện bảo tàng. Ảnh: Hall & Merrick
3. Nhà hát Hoàng gia Mumbai – Abha Narain Lambah
Nhà hát Hoàng gia Mumbai (Royal Opera House Mumbai) là một di tích lịch sử với bề dày lâu đời, được thành lập từ năm 1908. Kiến trúc của công trình có sự pha trộn hài hòa giữa phong cách phương Tây cổ điển và hoa văn Ấn Độ. Sau khi bị đóng cửa trong một thời gian dài kể từ năm 1991, chính quyền Maharashtrian đã hợp tác cùng với kiến trúc sư bảo tồn Abha Narain Lambah để tiến hành dự án trùng tu Nhà hát Hoàng gia Mumbai, dự kiến sẽ mở cửa tham quan lại vào cuối năm 2016.
Mặt tiền nhà hát hoàng gia Mumbai với họa tiết phong cách cổ điển phương Tây. Ảnh: Dinodia
Không gian bên trong nhà hát hoàng gia Mumbai. Ảnh: Architectural Digest India
4. Hội thánh Tammany – BKSK Architects
Tòa nhà hội thánh Tammany nằm ở khu vực phía đông trong khuôn viên quảng trường Union, Manhattan, New York. Đây vốn là trụ sở chính của tổ chức chính trị Tammany từ những năm cuối thế kỷ 19, tuy nhiên, cộng đồng này đã suy tàn vào khoảng năm 1965.
Công trình trùng tu và cải tạo tòa nhà hội thánh Tammany được tiến hành bởi văn phòng kiến trúc BKSK Architects. Các kiến trúc sư đã trang hoàng lại phần mặt tiền bằng gạch ốp, đá vôi và thêm mới vào phần mái vòm bằng kính. Phần kính trong suốt được thêm vào có hình dáng nhô lên như một chiếc mai rùa – biểu tượng của cộng đồng Lenape (bộ tộc người bản địa Châu Mỹ với lãnh địa ban đầu trải dài vùng Đông Bắc Hoa Kỳ).
Mặt tiền Tammany Hall. Ảnh: Christopher Payne
Mái vòm Tammany Hall. Ảnh: Christopher Payne
5. Bourse De Commerce – Tadao Ando
Bourse De Commerce vốn là một sở giao dịch chứng khoán từ thế kỷ 18, nằm ở vị trí trung tâm Paris trong suốt 4 thế kỷ. Sau khi hoàn thành cuộc trùng tu vào năm 2021 với sự tham gia của hàng loạt văn phòng kiến trúc tên tuổi như Ando Tadao, Nine et Marca Architectes, agency Pierre-Antoine Gatier và cố vấn xây dựng Setec Bâtiment, Bourse De Commerce đã trở thành một bảo tàng nghệ thuật đương đại.
Cuộc đại trùng tu kéo dài trong vòng ba năm kể từ tháng 6/2017 – 3/2020, là một hành trình công phu nhằm biến đổi công năng chính của tòa nhà. Đảm nhận việc trùng tu là kiến trúc sư Tadao Ando, người đã mang đến một cuộc đối thoại giữa quá khứ và hiện tại, giữa tính di sản và hơi thở đương đại, giữa các bộ sưu tập nghệ thuật và khách viếng thăm tại không gian thưởng lãm nghệ thuật mới này. Bourse De Commerce cũng đánh dấu lần hợp tác thứ hai của Tadao Ando và Francois Pinault – doanh nhân, nhà tài trợ nghệ thuật, chủ nhân bộ sưu tập nghệ thuật ở Bourse De Commerce hiện tại.
Không gian trưng bày triển lãm nghệ thuật bên dưới mái vòm kinh điển. Ảnh: Stefan Altenburger
Phần mái vòm với bức bích họa khổng lồ bao quanh. Ảnh: Marc Domage
Hành lang và cầu thang xoắn bên trong. Ảnh: Patrick Tourneboeuf
6. Fondaco dei Tedeschi – OMA
Fondaco dei Tedeschi là một tòa nhà lâu đời ở Venice, được xây dựng từ năm 1228 và đã trải qua nhiều lần tu sửa. Sau cuộc hỏa hoạn vào năm 1505, công trình đã được xây dựng lại theo phong cách kiến trúc Phục Hưng. Ngày nay, tòa nhà được sử dụng như một trung tâm thương mại sang trọng nằm bên kênh đào Grand.
Năm 2009, văn phòng OMA được giao nhiệm vụ trùng tu di sản Fondaco dei Tedeschi. Với sự tôn trọng tối đa, các kiến trúc sư đã khéo léo bổ sung những yếu tố hiện đại như lối vào và hệ thống cầu thang bằng gỗ ván mới, đồng thời vẫn gìn giữ nguyên vẹn bố cục không gian nguyên bản cùng những chi tiết kiến trúc lịch sử đặc trưng. Dưới sự chỉ đạo của kiến trúc sư trưởng Ippolito Pestellini Laparelli, OMA đã thực hiện một cuộc chuyển đổi ấn tượng: biến một công trình cổ kính thành một trung tâm thương mại xa xỉ đẳng cấp.
Mặt tiền của Fondaco dei Tedeschi nằm bên cạnh con kênh Grand ở Venice. Ảnh: DFS
Cảnh tượng bên trong tòa nhà sau khi được trùng tu. Ảnh: Didier Descouens
7. Dinh thự Taj Falaknuma – Rahul Mehrotra
Với mong muốn muốn phục dựng quần thể các dinh thự đang bị xuống cấp trầm trọng thuộc cung điện Falaknuma và Chowmahalla (Ấn Độ), công chúa Esra Jah đã liên hệ với kiến trúc sư Rahul Mehrotra để thực thi dự án triển vọng này. Trong suốt sáu năm, một đội ngũ gồm các thợ thủ công lành nghề, nhà sử học và kỹ sư kết cấu đã làm việc không ngừng nghỉ. Trọng tâm của dự án là cải tạo cấu trúc các dinh thự theo hướng tối ưu hóa năng lượng, đồng thời tái thiết để không gian này có thể đáp ứng các hoạt động cộng đồng trong kỷ nguyên mới. Trong khi các dinh thự thuộc cung điện Chowmahalla trở thành viện bảo tàng thu hút hơn 500 khách tham quan mỗi cuối tuần thì cung điện Falaknuma, nơi được xây dựng bằng đá cẩm thạch Ý, đã trở thành một khách sạn hạng sang dưới sự quản lý của Taj Group.
Cung điện Falaknuma tráng lệ. Ảnh: Taj hotels resorts and palcaces
Không gian bên trong theo phong cách Tây phương kết hợp Ấn Độ. Ảnh: Taj hotels resorts and palcaces
8. Teatrino di Palazzo Grassi – Tadao Ando
Nhà hát nghệ thuật Palazzo Grassi được xây dựng theo phong cách Venetian cổ điển vào năm 1772 và từng được sở hữu bởi nhiều người khác nhau, trong đó có thành viên đến từ gia tộc Grassi và Cini. Vào năm 2005, tòa nhà đã được tỉ phú Francois Pinault mua lại và sau đó được cải tạo để trở thành một bảo tàng đương đại. Toàn bộ quá trình tái cấu trúc và trùng tu kiến trúc đều được kiến trúc sư Tadao Ando đảm nhiệm.
Năm 2013, Tadao Ando đã biến Teatrino di Palazzo Grassi thành một khán phòng rộng lớn với sức chứa lên đến 225 khách. Việc tái thiết kế tòa nhà được tính toán kỹ lưỡng để phù hợp với các trang thiết bị hiện đại nhằm hướng đến phục vụ trưng bày văn hóa nghệ thuật, tổ chức hội nghị.
Teatrino di Palazzo Grassi. Ảnh: ORCH orsenigo_chemollo
Không gian bên trong Teatrino di Palazzo Grassi. Ảnh: ORCH orsenigo_chemollo
9. Tháp chuông nhà thờ Đức Bà Paris
Sau trận hỏa hoạn diễn ra năm 2019, nhà thờ Đức Bà Paris – địa danh nổi tiếng được xây dựng từ thời thời Trung cổ Pháp đã bị tổn hại nghiêm trọng. Ngay sau đó, một dự án phục dựng nhà thờ đã được đề xuất, với chủ trương cải tạo phần mái vòm, mái nhà và tháp chuông.
Tháp chuông nhà thờ Đức Bà Paris đã được xây dựng từ thế kỷ 13, và bị hư hại dẫn đến việc tháo dỡ vào thế kỷ 18. Mãi cho đến thế kỷ 19, kiến trúc sư Eugene Viollet-le-duc mới tái thiết kế phần tháp chuông này. Sau cuộc hỏa hoạn, chính phủ Pháp và kiến trúc sư trưởng Phillipe Villeneuve đã đề xuất một dự án với trọng trách cao nhằm phục dựng hệ thống tháp chuông dựa trên thiết kế nguyên bản của nó từ tời Gothic. Cuộc trùng tu đã được mong chờ sẽ hoàn thiện trước kỳ Olympic 2024 được tổ chức tại Paris.
Hỏa hoạn gây tổn hại nặng nề cho Nhà thờ Đức Bà Paris. Ảnh: Thierry Mallet
Tháp chuông sau công cuộc trùng tu. Ảnh: Pedro Szekely
10. Vòi nước công cộng và tháp đồng hồ Bomanjee Hormarjee Wadia – Vikas Dilawari
Được dẫn dắt bởi kiến trúc sư bảo tồn Vikas Dilawari, một dự án trùng tu đầy tâm huyết đã được triển khai nhằm phục hồi vẻ đẹp nguyên bản của di sản kiến trúc độc đáo – một đài nước uống công cộng với mặt tiền mang đậm phong cách Ba Tư tráng lệ. Công trình được khởi dựng lần đầu vào năm 1882 như một đài tưởng niệm, vinh danh những cống hiến to lớn của nhà từ thiện Parsi Bomonjee Hormajee Wadia – người đã có những đóng góp vô cùng ý nghĩa cho sự nghiệp giáo dục của thành phố. Tháp đồng hồ không chỉ là một công trình hữu ích, mà còn là biểu tượng của lòng biết ơn và tinh thần nhân văn sâu sắc.
Tháp đồng hồ Bomanjee Homarjee Wadia. Ảnh: Kala Ghoda Association
Đồng hồ Bomanjee Homarjee Wadia. Ảnh: Kala Ghoda Association
Tổng hợp: Thiên Trang
Xem thêm:
Câu chuyện trùng tu của các công trình di sản
