Baroque – Tinh hoa tráng lệ

Baroque là phong cách kiến trúc xuất hiện từ cuối thế kỷ XVI và sớm trở thành một khái niệm nổi tiếng mỗi khi nhắc đến hình thức trang trí cổ điển Châu Âu. Nếu tổng hợp tất cả những phong cách cổ điển Châu Âu thành một bản nhạc, có lẽ Baroque sẽ nghiễm nhiên xuất hiện ở đoạn cao trào ấn tượng nhất.

Kiến trúc có lẽ là một trong những hình thức biểu đạt văn hóa mạnh mẽ nhất, chúng đại diện cho một địa điểm cụ thể và kể những câu chuyện được phát triển dần theo dòng chảy thời gian. Kiến trúc cho phép con người quay ngược lịch sử để hiểu được những ảnh hưởng góp phần hình thành nên thế giới hiện nay. Trong suốt quãng đường lịch sử ấy, Baroque xuất hiện nhưng một phong cách kiến trúc nặng về trang trí, thậm chí đôi khi còn được xem là phong cách trang trí hấp dẫn bậc nhất. Baroque theo tiếng Pháp nghĩa là “tò mò/kỳ lạ”, chúng từng được dùng như một ngữ nghĩa mang tính xúc phạm (ồn ào/lập dị), dù hiểu theo hướng nào đi chăng nữa, câu từ ấy đã phần nào nói lên tính chất của phong cách này.

Cung điện Versailles, Pháp. Ảnh: Vitor Pinto on Unsplash.

Baroque nổi lên ở Italy vào cuối thế kỷ XVI, phong cách này bắt nguồn từ phong trào Phản cải cách (Counter-Reformation) – một giai đoạn lịch sử khi Nhà thờ Công giáo (Catholic Church) phát động chiến dịch thu hút tín đồ của mình thông qua âm nhạc, nghệ thuật và kiến trúc mang chiều hướng tác động mạnh mẽ đến cảm giác. Các công trình xuất hiện trong thời kỳ này đặc trưng bởi mặt bằng sàn hình bầu dục thay vì hình tròn như các quy hoạch phổ biến trước đó. Đồng thời bố trí không gian giao nhau tạo ra bố cục phức tạp, biến công trình trở thành một mê cung đúng nghĩa. Loại hình thiết kế này thường dùng trong những không gian lớn và cao để nhấn mạnh sự táo bạo của các lớp hoàn thiện, trang trí thủ công; chúng cũng đồng thời khiến con người trở nên nhỏ bé trước sự bề thế của kiến trúc. Khi nhìn vào một thiết kế theo phong cách Baroque, thật khó để chỉ ra một khía cạnh đặc trưng. Các yếu tố mang tính ấn tượng mạnh, màu sắc tương phản và phương pháp tạo hình mới lạ khiến Baroque trở thành một trong những cột mốc quan trọng nhất trong lịch sử kiến trúc.

Nhà thờ Theatinerkirche, Munich. Ảnh: Dieter K on Unsplash.

Kiến trúc Baroque dần lan rộng ra khắp Châu Âu, tùy theo mỗi khu vực quốc gia mà phong cách lại có những thay đổi phù hợp với văn hóa bản địa. Baroque của Pháp mang nhiều tính cổ điển hơn cả với vẻ ngoài mềm mại, mực thước, Cung điện Versailles là minh chứng điển hình nhất. Ở Trung Âu, đặc biệt là Áo, Baroque trở thành phong cách phổ biến cho các cung điện và công trình lớn. Khi đến Anh, kiến trúc Baroque ảnh hưởng sâu rộng tới nhiều tác phẩm của Christopher Wren, người đã từng đến Pháp để tìm kiếm cảm hứng sau sự kiện Đại hỏa hoạn (Great Fire) năm 1666 phá hủy hầu hết London. Ông đã diễn giải lại phong cách này theo hình thức đơn giản hóa và kết hợp chúng với nhiều yếu tố truyền thống của Palladian sau khi tận mắt chứng kiến sự hùng vĩ và ấn tượng của Baroque. Riêng ở Tây Ban Nha, Baroque gần như đã bước vào thời kỳ cuối trên mạch phát triển và dần chuyển hóa thành Rococo – một hình thức phát triển có phần mạnh mẽ, táo bạo hơn hẳn phiên bản gốc và hướng đến sự nhẹ nhàng, bay bổng.

Ảnh: Andreas on Unsplash.

Công trình kiến trúc ở Schlosspark Schönbrunn, Vienna, Áo. Ảnh: Johannes Mandle on Unsplash.

Các thiết kế Baroque cũng tương tự như nhiều phong trào lịch sử khác, chúng từng trải qua một thời kỳ tái sinh ngắn ngủi được gọi là Neo-Baroque. Cuối thế kỷ XIX, trong suốt thời kỳ Thế chiến I, sự trỗi dậy của phong cách này tác động nhiều đến các công trình chính phủ và thương mại.

Hiện nay, Baroque vẫn còn tồn tại nhưng không theo cách mà chúng từng thống trị trong lịch sử mà qua các yếu tố nhỏ. Baroque của hiện đại trọng sự đơn giản, thể hiện một cách ý nhị trên những tòa nhà bao phủ bởi kính và mặt phẳng. Hình thức trang trí này xuất hiện như một cách để nâng tầm chủ nghĩa tối giản, tách biệt khỏi những hướng đi phổ thông. Mặc dù Baroque đôi khi được mô tả có phần cầu kỳ nhưng dù thế nào đi chăng nữa, đây vẫn là phong cách kiến trúc độc đáo đánh dấu một chặng đường phát triển văn hóa của nhân loại.

Ảnh: GardenPlanning.


Chuyển ngữ: Đức Nguyên | Theo: Archdaily – Kaley Overstreet | Ảnh: Tư liệu.


Xem thêm:

KTS Trần Hiếu – Kể chuyện đình làng qua ảnh

Những mảng chạm linh thú trong đình làng Việt