Trong thế giới thực vật, hoa thược dược (tên tiếng Anh là Dahlia) được xem là biểu tượng của sự tinh tế và kiên định. Loài hoa này không chỉ góp phần làm phong phú thêm vẻ đẹp của các khu vườn mùa hè mà còn mang theo những giá trị văn hóa và nghệ thuật. Cấu trúc phức tạp cùng nhiều màu sắc đa dạng khiến thược dược trở thành lựa chọn phổ biến trong các tác phẩm cắm hoa nhằm thể hiện sự trân trọng, ngưỡng mộ và là một trong những loài hoa được trồng nhiều nhất trên thế giới, đứng thứ hai sau hoa tulip.
Ảnh: Timo C. Dinger
Ảnh: Tư liệu
Từ Trung Mỹ đến châu Âu
Hoa thược dược có nguồn gốc từ các vùng cao nguyên Trung Mỹ, đặc biệt là Mexico, nơi người Aztec cổ đại từng coi loài hoa này là biểu tượng của lòng dũng cảm và khả năng thích nghi. Họ sử dụng thân cây rỗng làm ống dẫn nước, còn củ thì chế biến thành thực phẩm và dược liệu chữa bệnh.
Ghi chép sớm nhất về thược dược xuất hiện từ năm 1525 trong các tài liệu của người Tây Ban Nha. Đến cuối thế kỷ 18, khi các nhà thám hiểm châu Âu mang hạt giống về Madrid, loài hoa này nhanh chóng chinh phục các khu vườn quý tộc khắp châu Âu. Hoàng hậu Pháp Marie Antoinette từng rất yêu thích thược dược, và một giống hoa đã được đặt theo tên bà.
Ảnh: samsty
Tên gọi dahlia được đặt theo nhà thực vật học người Thụy Điển Anders Dahl, dù từng có tranh cãi khi người Đức muốn gọi là georgina. Nhà thực vật học người Đức Christoph Friedrich Otto đóng vai trò quan trọng trong việc lai tạo và phân phối hoa thược dược khi ông giúp tạo ra những giống hoa kép hình cầu đầu tiên và thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của loài này trên toàn châu Âu. Christian Deegen ở Köstritz cũng là nhân vật nổi bật, ông thành lập vườn ươm nổi tiếng sau khi trúng số, giới thiệu nhiều giống mới như Kaiser Wilhelm và tổ chức triển lãm hoa thược dược đầu tiên của Đức năm 1836, quy tụ số lượng lớn hoa thược dược hàng năm.
Tại Anh, bước ngoặt thực sự đến nhờ Lady Elizabeth Holland, người đã mang hạt giống hoa thược dược từ Tây Ban Nha về vào đầu thế kỷ 19, giúp loài hoa này phát triển mạnh mẽ và trở thành loài hoa vườn được yêu thích. Những nỗ lực lai tạo, trưng bày và quảng bá của các nhà làm vườn Đức và Anh đã biến hoa thược dược từ một loài cây lạ thành biểu tượng rực rỡ của các khu vườn châu Âu. Ngoài vẻ nổi bật dùng để trang trí, thược dược còn mang ý nghĩa văn hóa sâu sắc khi được xem như biểu tượng của sự thanh tao, phẩm giá và sự kiên định.
Ngày nay, thược dược được công nhận là quốc hoa của Mexico và đã chinh phục trái tim của những người yêu hoa trên toàn thế giới với hơn 20,000 giống đa dạng. Việc lựa chọn loài hoa này làm biểu tượng quốc gia thể hiện sự rực rỡ đặc trưng của đất nước nổi tiếng với nền văn hóa phong phú và những lễ hội đầy màu sắc như Día de Muertos – Lễ hội Người chết.
Hoa thược dược xuất hiện trong nghệ thuật làm gốm Mexico. Ảnh: Lidia Villalobos
Hoa thược dược được dùng để trang trí trong ngày lễ . Ảnh: Tư liệu
Thược dược hiện diện trong nhiều loại hình nghệ thuật truyền thống của Mexico như thêu tay, đồ gốm, tranh vẽ,… Trong nghệ thuật tranh tường, các họa sĩ nổi tiếng như Diego Rivera thường đưa hình ảnh loài hoa này vào tác phẩm để thể hiện chủ đề thiên nhiên và di sản bản địa. Qua đó, họ khẳng định tầm quan trọng của các loài thực vật bản địa như thược dược trong văn hóa đặc sắc của Mexico.
Tác phẩm Mujer con dalias (1941) (tạm dịch: Người phụ nữ với hoa thược dược) của họa sĩ Diego Rivera. Ảnh: Sotheby’s
Khoe sắc trong nghệ thuật
Vì thuộc họ Cúc (Asteraceae) và có họ hàng với hướng dương và cúc đại đóa nên thược dược sở hữu những đặc điểm hình thái đặc trưng như thân thẳng, phân nhánh và lá mọc đối. Loài hoa này thể hiện sự đa dạng phong phú về chiều cao, kích thước, hình dáng cánh hoa và màu sắc. Hiện có hơn 42 loài và khoảng 20,000 giống thược dược. Ta có thể dễ dàng bắt gặp từ những bông hoa nhỏ xinh vài centimet đến những bông hoa khổng lồ đường kính tới 30cm. Cánh hoa có thể có dạng tổ ong, pompon, xương rồng, cánh đơn hay búp sen tùy giống. Dải màu trải rộng từ trắng, vàng, đỏ, hồng đến tím và chỉ duy nhất không có màu xanh lam thuần khiết.
Ảnh: Frances Palmer Pottery
Hoa thược dược với cấu trúc nhiều lớp phức tạp và đa dạng màu sắc đã trở thành chủ đề được nhiều họa sĩ ưa thích. Claude Monet là một trong những nhân vật tiêu biểu của phong trào nghệ thuật Ấn tượng (Impressionism) có nhiều tác phẩm gắn liền với loài hoa này. Tác phẩm Dahlias (1883) của Monet mô tả một khu vườn rực rỡ với những bông hoa thược dược nở rộ. Ông sử dụng nét cọ đậm và kỹ thuật impasto để tạo kết cấu sống động cũng như truyền tải ánh sáng và chuyển động tự nhiên. Tác phẩm thể hiện niềm say mê của Monet với thiên nhiên và khả năng ghi lại những khoảnh khắc tinh tế của ánh sáng và màu sắc.
Tác phẩm The Artist’s Garden in Argenteuil (A Corner of the Garden with Dahlias) (1873) của Claude Monet. Ảnh: Tư liệu
Tác phẩm Monet Painting in His Garden at Argenteuil (1873) của Pierre-Auguste Renoir. Ảnh: Tư liệu
Khác với nhiều nghệ sĩ cùng thời, Gustave Caillebotte là một họa sĩ giàu có và từng bị đánh giá thấp trong giới nghệ thuật. Ông ngừng trưng bày tranh khi 34 tuổi để tập trung vào hai sở thích là làm vườn và đóng thuyền đua. Do đó, Caillebotte ít được nhắc đến trong lịch sử nghệ thuật so với các họa sĩ khác như Monet, Renoir hay Degas. Tuy nhiên, những bức tranh về khu vườn và hoa của ông, trong đó có hoa thược dược, vẫn được đánh giá cao về giá trị cảm hứng và nghệ thuật, thậm chí có thể gây ấn tượng sâu sắc với người xem.
Tác phẩm Dahlias, Garden at Petit Gennevilliers (1893) của Gustave Caillebotte. Ảnh: Tư liệu
Ngoài vai trò trong hội họa, hoa thược dược còn được sử dụng trong nghệ thuật thủ công như nhuộm vải. Tùy thuộc vào phương pháp xử lý, hoa thược dược có thể tạo ra các sắc vàng ấm, cam và xanh lá,… được ưa chuộng trong dệt may. Đặc biệt, lá thược dược cho sắc xanh nâu độc đáo và thường được nhuộm riêng biệt để tận dụng tối đa màu sắc của cây. Việc sử dụng hoa thược dược đã tàn để pha thuốc nhuộm cũng là một cách hiệu quả để kéo dài vẻ đẹp của loài hoa này, đồng thời tạo ra những màu nhuộm tự nhiên và phong phú.
Hoa thược dược được sử dụng làm màu nhuộm len. Ảnh: theinteriorofmybrain
Trong trang trí nội thất, đặc điểm thân thẳng và hoa hướng ra ngoài của thược dược khiến chúng có xu hướng cúi xuống khi cắm vào bình cổ rộng. Giải pháp là sử dụng bình cổ hẹp như các chai thủy tinh để giúp hoa đứng thẳng. Khi kết hợp nhiều bình với màu sắc, hình dáng đa dạng, thược dược trở thành điểm nhấn sinh động và tô điểm cho bàn ăn hay kệ trang trí.
Ảnh: Wayfair
Họa tiết hoa thược dược trong giấy dán tường. Ảnh: MuralConcept
Cách trồng và chăm sóc
Thược dược không phải là loài hoa quá khó trồng, nhưng cũng có vài điểm bạn cần chú ý. Cây hợp với khí hậu ôn hòa, đất tơi xốp, giàu dinh dưỡng và thoát nước tốt. Mùa khô cần tưới đều, tránh để cây bị úng nước.
Phương pháp trồng phổ biến nhất là dùng củ. Củ nên được trồng vào khoảng tháng 3-4, khi đất đã đủ ấm. Đặt củ nằm ngang, cách mặt đất khoảng 10 cm rồi phủ đất nhẹ lên trên. Khi cây bắt đầu mọc, có thể cắt tỉa nhẹ để giúp cây phân nhánh tốt hơn.
Thược dược cần nhiều ánh nắng (ít nhất 6 giờ mỗi ngày) để hoa nở đẹp. Nơi trồng cũng nên thoáng gió để hạn chế nấm bệnh. Khi cây đã nở hoa, nên thường xuyên cắt tỉa hoa tàn để cây tiếp tục cho hoa mới. Môi trường quá ẩm có thể khiến cây bị nấm mốc hoặc rệp, vì vậy cần chú ý cách tưới và phòng bệnh kịp thời.
Hoa thược dược dễ trồng trong điều kiện khí hậu ôn hòa và đất tơi xốp. Hoa cần ít nhất 6 giờ nắng mỗi ngày và nơi thoáng gió để hạn chế nấm bệnh, đồng thời việc cắt tỉa hoa tàn thường xuyên giúp cây ra hoa mới, duy trì sắc màu rực rỡ suốt mùa. Ảnh: samsty
Trong trang trí nội thất, đặc điểm thân thẳng và hoa hướng ra ngoài của thược dược khiến chúng có xu hướng cúi xuống khi cắm vào bình cổ rộng. Giải pháp là sử dụng bình cổ hẹp như các chai thủy tinh để giúp hoa đứng thẳng. Khi kết hợp nhiều bình với màu sắc, hình dáng đa dạng, thược dược trở thành điểm nhấn sinh động và tô điểm cho bàn ăn hay kệ trang trí.
Để giữ hoa đứng vững, nên chọn bình có cổ nhỏ hơn hoặc bằng kích thước đế, đảm bảo sự cân đối và thẩm mỹ. Ảnh: findinglovely
Nếu bạn có nuôi chó mèo, cần lưu ý: một số bộ phận của thược dược có thể gây kích ứng nhẹ cho thú cưng nếu chẳng may chúng ăn phải. Tốt nhất nên đặt bình hoa ở nơi cao, tránh tầm với của chúng.
Thực hiện: Vy Dương
Xem thêm:
Hướng dương: Biểu tượng của ánh sáng và cấu trúc hình học nội tại
