Hoa quỳnh (thuộc chi Epiphyllum, họ xương rồng) có nguồn gốc từ những khu rừng nhiệt đới Trung và Nam Mỹ. Khác hẳn với hình ảnh gai góc thường thấy của xương rồng ở sa mạc, cây hoa quỳnh sở hữu thân cành mềm mại, xanh mướt như vươn ra đón lấy hơi ẩm cùng những cánh hoa trắng tinh khôi nở trong màn đêm tĩnh lặng và tỏa hương ngào ngạt, tạo nên sự tương phản đầy cuốn hút.
Ảnh: CareforPlants
Hoa quỳnh là loài hoa của màn đêm, tượng trưng cho phẩm cách cao quý và sự nho nhã. Hoa có tên tiếng Nhật là 月下美人 (Nguyệt hạ mỹ nhân, tạm dịch: vẻ đẹp dưới ánh trăng), tên tiếng Anh là Night blooming cereus. Người Trung Quốc gọi hoa quỳnh là 大花蛇鞭柱 (Đại hoa xà tiên chu) để mô tả hình dạng của thân cây dài uốn lượn, bám vào cây khác hay vách đá như loài rắn.
Trong bộ sách về thực vật Temple of Nature (1807), bức minh họa The Night-Blowing Cereus của Robert John Thornton khắc họa loài quỳnh đêm nở rộ giữa khung cảnh trăng khuya huyền ảo.
Bức ảnh Night-blooming Cereus (Cereus Triangularis) chụp năm 1902, hiện lưu giữ tại Bảo tàng J. Paul Getty, khắc họa vẻ đẹp mong manh của loài hoa nở về đêm. Ảnh: Carleton H. Graves
Hoa quỳnh có chủng loại đa dạng, trong đó, hoa quỳnh trắng phổ biến với cánh lớn trắng muốt bung nở rực rỡ trong đêm hè và nhẹ nhàng khép lại khi bình minh ló dạng. Hoa quỳnh đỏ nhỏ nhắn, quyến rũ với sắc đỏ hồng pha cam rực rỡ, trong khi nhật quỳnh (lai giữa hoa quỳnh và thanh long) nổi bật với sắc màu rực rỡ suốt ban ngày. Đặc biệt, hoa chỉ nở duy nhất trong một đêm mỗi năm và kéo dài vài tiếng. Loài hoa được mệnh danh là nữ hoàng bóng đêm này có kích thước hoa lớn nhất trong họ xương rồng với đường kính lên tới 40cm, tràng hoa dài gần nửa mét với những cánh hoa xếp chồng lớp lớp, bung nở chậm rãi, vừa rực rỡ vừa kiêu sa.
Cây hoa quỳnh mọc bám vào thân cây khác. Ảnh: Tư liệu
Hoa quỳnh đỏ nhỏ nhắn với sắc đỏ hồng pha cam rực rỡ. Ảnh: Truc Le
Tại Honolulu, Hawai’i, hoa quỳnh còn là biểu tượng trường tồn khi gắn liền với truyền thống của ngôi trường Punahou. Những người sáng lập đã trồng những cây đầu tiên vào năm 1836, từ đó tạo nên dấu ấn văn hóa sâu sắc trong di sản của nhà trường. Hàng rào dọc Đại lộ Wilder và phố Punahou nổi bật với sắc hoa quỳnh bung nở mỗi đêm duy nhất trong năm, rồi nhẹ nhàng khép lại khi bình minh lên, tạo nên hình ảnh đầy thi vị về tính phù du mong manh của cuộc sống, nhắc nhở mọi người trân trọng từng khoảnh khắc hiện tại.
Ảnh: Frank McIntosh
Bụi hoa quỳnh trên bưu thiếp tại Hawaii từ những năm 1930. Ảnh: Tư liệu
Trong văn hóa và nghệ thuật Á Đông, hoa quỳnh hiện diện trên những bức tranh tả cảnh đêm tĩnh lặng, không chỉ thể hiện vẻ đẹp thanh tao mà còn là biểu tượng cho sự mỏng manh và phù du của kiếp người. Họa tiết quỳnh cũng ghi dấu trên nghệ thuật thủ công truyền thống như gốm sứ và tranh thêu, gợi lên vẻ đẹp kiêu sa nhưng khiêm nhường. Vẻ đẹp hoa quỳnh được Wu Hufan (Ngô Hổ Phàm) khắc họa rõ nét qua tác phẩm tranh cuộn Night-blooming Cereus (1940), nơi hoa quỳnh nở đêm là ẩn dụ cho vẻ đẹp mãnh liệt được thưởng thức với nhận thức rằng nó sẽ không tồn tại lâu dài. Tác phẩm có nét cọ tự do, màu sắc đậm chất sống động và bố cục độc đáo, kỹ thuật vẽ lá không xương được sử dụng đặc biệt ngẫu hứng, khác biệt so với phong cách thanh lịch và tinh tế thường thấy của ông. tác phẩm vừa tôn vinh sự tinh tế của hoa quỳnh, vừa mời gọi người thưởng lãm chiêm nghiệm sâu sắc về sự phù du của cuộc đời.
Tác phẩm tranh cuộn Night-blooming Cereus được Wu Hufan vẽ tại Thượng Hải vào mùa xuân năm 1940. Ảnh: The Metropolitan Museum of Art
Minh họa từ sách The Botanist’s Repository (1807-8) của tác giả Henry C. Andrews (ảnh trái) và minh họa từ sách Flore Médicale des Antilles (1821) của tác giả M. E. Descourtilz (ảnh phải). Ảnh: Poetic Botany
Bình gốm cổ với họa tiết hoa quỳnh của Newcomb Pottery. Ảnh: Brooklyn Museum
Hoa quỳnh không chỉ sở hữu vẻ đẹp huyền bí mà còn giữ một vị trí đặc biệt trong ẩm thực truyền thống với những phương thức chế biến giản dị nhưng tinh tế. Toàn bộ hoa có thể được sử dụng để nấu các món ăn như canh ba wang hua của người Quảng Đông, giúp giải nhiệt mùa hè và hỗ trợ giảm ho trong mùa đông. Do mùa nở ngắn ngủi và hiếm gặp, hoa quỳnh trở thành món đặc sản theo mùa đáng quý. Ngoài ý nghĩa tinh thần, loài hoa này còn được người xưa tận dụng trong y học dân gian để hỗ trợ điều trị các vấn đề về hô hấp, thường được pha chế dưới dạng trà, thuốc sắc hay rượu ngâm, mang lại giá trị sức khỏe giản dị nhưng quý báu trong nền văn hóa Á Đông.
Các thành phần để nấu món canh ba wang hua bổ dưỡng. Ảnh: Tư liệu
Mặc dù sở hữu vẻ đẹp ngắn ngủ, nhưng hoa quỳnh vẫn tìm được cho mình một vị trí trong không gian nội thất hiện đại. Một chậu quỳnh trắng đặt trên bệ cửa sổ giúp căn phòng như bừng sáng khi màn đêm buông xuống và hương thơm đặc trưng của hoa giúp xua tan mệt mỏi. Trong những thiết kế tối giản hoặc phong cách Á Đông, hoa quỳnh chính là điểm nhấn duyên dáng cho không gian. Để hoa phát triển hoàn hảo, cần chăm sóc nhẹ nhàng với ánh sáng dịu, đất tơi xốp đủ ẩm, tránh nắng gắt và cẩn trọng hạn chế di chuyển trước thời điểm nở.
Ảnh: DIRT QUEEN NYC
Thực hiện: Vy Dương
Xem thêm
Hướng dương: Biểu tượng của ánh sáng và cấu trúc hình học nội tại
