Là một trong những danh hiệu uy tín nhất trong lĩnh vực kiến trúc tại Vương quốc Anh, giải thưởng RIBA Stirling hàng năm vinh danh các công trình xuất sắc, góp phần định hình tương lai của ngành này. Các tác phẩm đoạt giải được đánh giá cao về yếu tố sáng tạo, tính bền vững, và sự hài hòa với môi trường.
Hàng năm, khi chọn ra danh sách rút gọn, ban tổ chức luôn nhớ về tầm quan trọng và sự đa dạng của công trình do kiến trúc sư vĩ đại người Anh ở thế kỷ 20, James Stirling, thực hiện. Năm nay, các công trình được đề cử bao gồm một tuyến đường sắt ngầm London, một phòng trưng bày nghệ thuật quốc gia, nhà ở do hội đồng quản lý, một khu nghỉ dưỡng nông thôn và hai dự án tái sinh lớn.
Như thường lệ, việc rút gọn danh sách xuống còn sáu dự án là một nhiệm vụ vô cùng khó khăn, đòi hỏi nhiều chuyến thăm dự án, nhiều cuộc họp kéo dài cả ngày và sự chuẩn bị lớn từ phía đội ngũ Giải thưởng RIBA. Những công trình này sẽ được thăm ít nhất hai lần, bởi Ban giám khảo Khu vực và các thành viên của Nhóm Giải thưởng. Cuối cùng, giải thưởng đã được trao cho The Elizabeth Line – tuyến đường sắt ngầm tại London vào tháng 10 vừa qua tại một buổi lễ trang trọng ở Roundhouse, Camden.
The Elizabeth Line: Công trình chiến thắng giải thưởng RIBA Stirling 2024
Được đặt tên là The Elizabeth Line nhằm vinh danh Nữ hoàng Elizabeth II, mạng lưới giao thông hiện đại dài gần 100km chạy từ Reading và Heathrow đến Essex và Đông Nam London. Là sự hợp tác giữa Grimshaw, Maynard, GIA Equation và AtkinsRéalis, công trình kiến trúc vô cùng phức tạp này được che giấu bởi một vẻ hiện đại đơn giản.
Đặc biệt, dự án này còn hướng tới một cách tiếp cận kiến trúc bền vững, được thể hiện thông qua thiết kế bao trùm và các chiến lược như làm mát thụ động ở cấp độ nền tảng nhằm giảm nhu cầu sưởi ấm cơ học và cảm biến chuyển động thang cuốn để giảm thiểu lãng phí năng lượng.
Elizabeth Line, thực hiện bởi Grimshaw, Maynard, GIA Equation và Atkins. Ảnh: Hufton + Crow
Muyiwa Oki, chủ tịch RIBA và chủ tịch hội đồng giám khảo, cho biết: “Elizabeth Line là chiến thắng đến từ sự hợp lực của các kiến trúc sư. Dự án cung cấp một giải pháp hoàn hảo, hiệu quả và được dàn dựng đẹp mắt cho giao thông nội đô. Đó là một bức tranh không bị xáo trộn, kết hợp một bộ các thành phần kiến trúc mượt mà để tạo ra một bản sắc thống nhất, toàn tuyến, thông qua đó hàng ngàn hành khách có thể di chuyển dễ dàng mỗi ngày.”
Ông giải thích thêm: “Di chuyển xuống mạng lưới ngầm khổng lồ của công trình như bước vào một cánh cổng đến tương lai. Có thể xem là một ví dụ của kiến trúc thời đại số, dự án quy mô lớn này sử dụng công nghệ tiên tiến để tạo ra các đặc điểm và trải nghiệm không gian độc đáo, viết lại quy tắc dễ tiếp cận của giao thông công cộng và đặt ra một tiêu chuẩn mới đầy táo bạo cho cơ sở hạ tầng công cộng và mở rộng mạng lưới thành phố cho mọi người.”
Ảnh: Hufton + Crow
Nhờ sự hợp tác của AtkinsRéalis, Grimshaw, GIA Equation và Maynard, The Elizabeth Line trở thành một phần chủ lực cho mạng lưới giao thông của London trong hơn 20 năm qua. Tất cả các bên liên quan trong dự án trị giá hàng tỷ bảng Anh này đều đã đóng góp một vai trò rất lớn, từ nhà phát triển, kiến trúc sư, kỹ sư, hội đồng thành phố đến các tổ chức giao thông.
Neill McClements, đối tác tại Grimshaw, đã chia sẻ: “Khi bắt đầu, chúng tôi bị ấn tượng bởi bố cục của các nhà ga và sân ga. Chúng tôi muốn biến hành trình của mọi người trở nên thú vị nhất có thể. Bằng cách sử dụng ánh sáng, chúng tôi muốn tôn vinh cảm giác về quy mô và tạo ra một môi trường điềm tĩnh, dễ tiếp cận, nơi mọi người có thể cảm thấy an toàn và bảo mật trong hành trình của họ.”
Ảnh: Hufton + Crow
Những kế hoạch đầu tiên cho dự án được gọi là Crossrail (được đổi tên thành Elizabeth Line vào năm 2016) đã được đề xuất từ năm 1974, mặc dù kế hoạch xây dựng các đường hầm tàu điện ngầm lớn xuyên thủ đô đã có từ những năm 1940. Và sự kiên trì đã được đền đáp, khi tuyến đường phục vụ người dân London và du khách từ khi khai trương vào tháng 5 năm 2022, giờ đây đã giành vị trí cao nhất trong Giải thưởng RIBA Stirling 2024.
Neill McClements tiếp tục chia sẻ: “Trong các cuộc thảo luận với đội ngũ kỹ thuật và đường hầm, chúng tôi đã nhận ra cách thức hình thành các đường hầm và chúng tôi thực sự có thể uốn cong các tuyến đường giữa các đường hầm để làm giảm các giao lộ và cho phép mọi người nhìn quanh góc, đảm bảo an toàn hơn và di chuyển dễ dàng hơn. Cuối cùng, các tuyến đường đã được thiết kế với những đường nét mềm mại đặc trưng, xuất phát từ mong muốn mang đến trải nghiệm thoải mái cho hành khách.”
Ảnh: Hufton + Crow
Kiến trúc sư của Grimshaw nhấn mạnh tầm quan trọng của sự hợp tác, bao gồm đối với toàn bộ đội ngũ và cách họ làm việc với các nhóm bên ngoài. Ngoài ra, ông đặc biệt đề cao yếu tố hợp tác giữa nhiều kỹ sư, tư vấn viên, nhà thiết kế nhà ga và kiến trúc sư, điều này khiến cho Elizabeth Line trở thành một thành tích thực sự của tập thể.
5 công trình còn lại trong danh sách đề cử
Chowdhury Walk (London) do Al-Jawad Pike thiết kế: Là dự án tái sử dụng đất chưa được sử dụng của Hội đồng Hackney để tạo ra những ngôi nhà cộng đồng mới. Ban giám khảo chia sẻ: “Nhìn chung, Chowdhury Walk là một tác phẩm kiến trúc và thiết kế đô thị thanh lịch, cung cấp những ngôi nhà mới được kết hợp tinh tế vào bối cảnh của chúng, làm hài lòng cả cư dân và người qua đường.”
Chowdhury Walk (London) bởi Al-Jawad Pike. Ảnh: Rory Gardiner
King’s Cross Masterplan (London) do Allies and Morrison và Porphyrios Associates thiết kế: Kế hoạch tổng thể tiên phong này của Allies and Morrison và Porphyrios Associates đã đặt ra một tiêu chuẩn mới trong việc tạo ra một thành phố và King’s Cross là một ví dụ đương đại về hình thức của nó. Ban giám khảo nhận xét: “Chủ đầu tư có thể đặt ra các mục tiêu cho tất cả các tòa nhà và không gian, với việc giảm nhu cầu năng lượng, sử dụng trung tâm năng lượng khu vực, giảm dấu chân carbon và các mục tiêu mua năng lượng, đều được tích hợp vào các bản tóm tắt thiết kế. Mười trong số các tòa nhà mới ở đây đã đạt chứng chỉ BREEAM. Kết hợp với hạn chế phát thải carbon thông qua việc giữ lại và cải tạo các tòa nhà lịch sử, tất cả tạo nên một câu chuyện bền vững mạnh mẽ. Kế hoạch tổng thể King’s Cross là một ví dụ cấp toàn cầu về cách tạo ra một cộng đồng các địa điểm hỗ trợ hoạt động của con người, duy trì bản sắc đô thị và đủ linh hoạt để thích ứng với những thay đổi không thể tránh khỏi.”
King’s Cross Masterplan (London) bởi Allies and Morrison và Porphyrios Associates. Ảnh: John Sturrock
National Portrait Gallery (London) do Jamie Fobert Architects và Purcell thiết kế: Mở cửa trở lại vào mùa hè năm 2023 của National Portrait Gallery ở London là một trong những sự kiện tái khởi động được mong đợi nhất trong năm. Điểm thu hút văn hóa phổ biến này nằm ngay giữa trung tâm thủ đô, được tái hiện bởi một nhóm do Jamie Fobert Architects và chuyên gia bảo tồn Purcell dẫn đầu, với thiết kế mới biến những khu vực không phù hợp trước đây thành một không gian mới rộng rãi và sang trọng.
National Portrait Gallery (London) bởi Jamie Fobert Architects và Purcell. Ảnh: Jim Stephenson
Park Hill Phase 2 (Sheffield) do Mikhail Riches thiết kế: Quá trình tái thiết lập đang diễn ra ở khu bất động sản brutalist được liệt kê cấp II là Park Hill đã hoàn thành giai đoạn thứ hai bởi sự đóng góp của Mikhail Riches. Ban giám khảo chia sẻ: “Giai đoạn đầu tiên của dự án đã tập trung vào cốt lõi của công trình và sử dụng màu sắc tươi sáng để tạo ra một diện mạo hiện đại riêng biệt. Ngược lại, Giai đoạn 2 là một cải tiến nhẹ nhàng hơn, giữ lại nhiều hơn cấu trúc xây dựng hiện có và sử dụng màu sắc tinh tế hơn để kết hợp hài hoà với cảnh quan. Tham khảo từ Peak District, bảng màu này được sử dụng trên các bề mặt và lối vào bằng phẳng, mang đến cho mỗi căn hộ một bản sắc riêng trong khi vẫn giữ được các đặc điểm của toàn bộ toà nhà.”
Park Hill Phase 2 (Sheffield) bởi Mikhail Riches. Ảnh: Tim Crocker
Wraxall Yard (Dorset) do Clementine Blakemore Architects thiết kế: Là một trang trại sữa được phục hồi cẩn thận, cung cấp chỗ ở nghỉ dưỡng toàn diện, không gian cộng đồng và một trường học nhỏ. “Ở đây, bạn có thể dành nhiều thời gian để khám phá những điều mới mẻ. Sự kết hợp giữa yếu tố điêu khắc và vật liệu tự nhiên đa dạng cùng giao diện giữa các tòa nhà và cảnh quan đều được cân nhắc kỹ lưỡng.” – chia sẻ bởi ban giám khảo.
Wraxall Yard (Dorset) bởi Clementine Blakemore Architects. Ảnh: Lorenzo Zandri
Công trình Croft 3 chiến Thắng Giải thưởng RIBA Reinvention 2024
Bên cạnh Stirling, đêm trao giải còn công bố Giải thưởng RIBA Reinvention 2024, được trao cho Croft 3 – nhà ăn cộng đồng và trung tâm xã hội mới được chuyển đổi từ một nhà kho cũ trên những ngọn đồicủa đảo Mull ở Inner Hebrides, do văn phòng Fardaa thiết kế.
Giải thưởng này được thiết kế đặc biệt để ghi nhận “thành tích trong việc tái sử dụng sáng tạo các tòa nhà để cải thiện tính bền vững môi trường, xã hội hoặc kinh tế”. Chủ tịch của RIBA, Muyiwa Oki, chia sẻ trong một cuộc phỏng vấn: “Toàn bộ ý tưởng về sự tái tạo khác với ý tưởng về các công trình mang tính biểu tượng và các tòa nhà được liệt kê. Rõ ràng, một số tòa nhà cần được xem như di sản. Tuy nhiên, những tòa nhà khác lại không được bảo vệ, nhưng vẫn cần được sử dụng trong nhiều năm tới. Vì vậy, chúng ta cần một cách thức để chúng vẫn có thể hoạt động trong thế kỷ này.”
Croft 3 bởi Fardaa. Ảnh: David Barbour
Người sáng lập Fardaa, Edward Farleigh-Dastmalchi, chia sẻ về dự án: “Rất nhiều cấu trúc tuyệt vời xuất hiện khắp các cảnh quan đã bị bỏ hoang từ lâu. Tôi thích sự mơ hồ của dự án và cho rằng tốt nhất là mọi người đừng nghĩ nhiều về việc đây là tòa nhà mới hay cũ mà hãy tận hưởng khung cảnh tuyệt vời trong khi ăn uống ở đây.”
Ảnh: David Barbour
Thực hiện: Quốc Huy | Theo: Wallpaper*
Xem thêm:
MIA Design Studio đoạt hai giải thưởng tại Architecture MasterPrize 2024
Giải thưởng Lifetime Achievement 2017 vinh danh Giulio Cappellini
