Đi bộ – một quyết định đơn giản và bình dân nhất để tận hưởng cảnh quan một thành phố. Chúng ta vừa có thời gian ngắm nhìn những công trình điểm nhấn đồ sộ, vừa có thể dõi theo những thứ nhỏ nhắn trên phố. Khác với khi ngồi trên ô tô, chúng ta sẽ khó có thể bỏ qua các cảm giác khi nhìn thấy điều gì thu hút khi dạo bước trên đường. Lúc này, chúng ta cảm nhận thành phố bằng mọi giác quan: Mùi của hàng quán, âm thanh của xe cộ, hay thậm chí là từ đôi bàn chân khi bước qua khối đá lát đường. Một trải nghiệm thật trọn vẹn khi thả bộ qua những con phố.
Một bức ảnh chụp tại đường phố Bern. Ảnh chụp bởi tác giả bài viết ngày 18/11/2023.
Chụp ảnh khi đi bộ dễ dàng hơn khi ở trên xe hay tàu, chẳng lo nhoè ảnh do tốc độ mà cũng chẳng có bóng sáng phản chiếu qua kính. Ấy vậy, đôi lúc cả hai hiệu ứng đấy lại tạo nên một khung cảnh thú vị.
Trên chuyến tàu đi tới Bergamo. Ảnh chụp bởi tác giả bài viết ngày 25/02/2023.
Chụp ảnh khi đi bộ thường tập trung vào những sự vật nhỏ bé mà ta tình cờ bắt gặp trên đường. Mỗi người lại có một “cảnh vị” khác nhau và chúng ta chụp điều mình quan tâm. Những mảnh ghép nhỏ bé không hoàn hảo trong thành phố làm cho tôi hứng thú: Một cái ghế ngẫu nhiên, những đường nét trang trí trên đường, mẩu quảng cáo, một góc phố, thậm chí cả bàn chân của mình. Những lúc ấy, tôi cảm giác mình đang trong một vở kịch mà sân khấu được cắt dán đầy ngẫu hứng. Ở đó, người cầm máy cũng có một vị trí trong bức ảnh.
Bản chất của máy ảnh là cảm biến và lưu trữ ánh sáng. Đổ bitum lên tấm thiếc và phơi trong 6 tiếng đồng hồ, bạn đã có một tấm ảnh. Tôi thích suy nghĩ về nhiếp ảnh giống như một tấm vật liệu thể hiện sự nhạy cảm với ánh sáng. Ánh sáng phản xạ từ vật thể chiếu lên bề mặt vật liệu tạo ra phản ứng hoá học làm thay đổi sắc hoặc màu của vật liệu. Sự nhạy cảm này dần khó nhận ra ở camera hiện đại, khi mà việc thu nhận ánh sáng chỉ diễn ra trong một phần chục hoặc trăm, thậm chí nghìn của giây, sau đó hoàn toàn là những con số.
Đa số trong chúng ta cho rằng nhiếp ảnh số đánh mất đi tình cảm của một bức ảnh. Cái “tình” là một đánh giá khá thú vị của người Việt về nghệ thuật. Chúng ta dùng “cái nghĩa cái tình” để mô tả các mối quan hệ, như trong trường hợp “tình làng nghĩa xóm” hay như cuộc sống vợ chồng. Trong nhiếp ảnh, thông thường cái tình mô tả những bức ảnh có tính lãng mạn, hoặc đơn giản hơn là một góc thường thấy trong cuộc sống: Một góc Hồ Gươm với bóng liễu rủ được gọi là tình, một hàng nước trà tập trung những anh xe ôm công nghệ lẫn lộn cùng sinh viên và cụ già. Với cá nhân tôi, những bức ảnh nội dung như vậy lặp đi lặp lại, trở thành một sản phẩm công nghiệp thương mại thì không còn tình nữa rồi. Cái tình thường gắn liền với các mối quan hệ. Bởi vậy, người chụp cũng phải trở thành môt phần của khung cảnh. Trong trường hợp này, một bức ảnh phản ánh mối liên hệ giữa người chụp và cảnh cũng “tình” chứ? Nhiếp ảnh số phản ánh liên kết này thông qua khung ảnh lựa chọn, cách thức chụp, những công cụ để can thiệp trực tiếp vào tấm ảnh trong quá trình chụp. Khung cảnh số là khung cảnh cá nhân.
Ảnh chụp trên xe máy tại đường Hoàng Diệu, Hà Nội. Ảnh chụp bởi tác giả bài viết ngày 09/10/2023.
Chụp ảnh điện tử thú vị ở chỗ mục đích bức ảnh thông thường không chỉ để đẹp tự thân mà tiềm ẩn một câu chuyện. Tôi hay chụp ảnh vuông, vì khi tải lên Instagram, chúng sẽ chẳng bị khuyết đi góc nào cả, những gì tôi chụp được là những gì truyền đi. Ảnh Polaroid – một biểu tượng về nhiếp ảnh bình dị, cũng cận vuông (3.0625 x 3.125 inch). Liệu Instagram thời đầu lấy cảm hứng từ công nghệ này? Với một ảnh vuông kích thước lòng bàn tay, nội dung bức ảnh cũng phải thật gọn gàng. Một bức ảnh góc rộng sẽ ấn tượng khi ở khung ảnh 16:9 hơn 4:3 và ảnh vuông. Phải chăng bởi vì tỷ lệ này gắn liền với tác phẩm điện ảnh bom tấn?
Ảnh chụp trên xe ô tô đi tới Phú Yên. Ảnh chụp bởi tác giả bài viết ngày 28/09/2023.
Ngắm là một niềm hạnh phúc. Chúng ta có thể dành hàng giờ trong quán cà phê nhìn phố phường mà không chán. Khi ngắm, chúng ta kiếm tìm một sự im lặng nằm ở cảnh vật, cũng có khi ở chính chúng ta. Bức ảnh không phát ra tiếng động, nhưng gợi lại được vẻ đẹp thầm lặng ấy. Những học giả nghệ thuật đều đồng ý rằng nghệ thuật thế kỷ XX có tính phản chiếu hơn gợi tả. Cá nhân tôi cho rằng giá trị của ảnh số nằm ở khả năng lan truyền và tạo cảm hứng. Nếu bạn chụp chiếc ghế công cộng, loại bằng đá mài bóng trong công viên còn sót lại, tôi dám cá rằng đó là hình ảnh quen thuộc của nhiều người. Kỷ niệm cá nhân gợi lên ký ức tập thể.
Ngắm nhìn qua thấu kính số mở ra cơ hội về một hình thức biểu đạt nghệ thuật mới. Những bức ảnh panorama trên điện thoại là một ví dụ, cho phép chúng ta chụp ảnh rộng hơn, vượt ra khỏi giới hạn về khung của camera. Để mô tả một quảng trường, chúng ta đứng ở điểm có thể nhìn bao quát được toàn khu vực, sau đó đưa điện thoại sang ngang quét toàn bộ không gian ấy. Điều thú vị là bản thân bức ảnh panorama không giống như ảnh góc rộng được thu ánh sáng gần như cùng một lúc, mà là các vệt ảnh tại các thời điểm khác nhau được nối với nhau bằng thuật toán. Một bức ảnh chuyển dần về cả không gian lẫn thời gian. Giả sử nếu có một cánh tay robot đặt ở giữa quảng trường và quay chậm chậm một bức ảnh panorama trong 24 tiếng, chẳng phải điều này thật thú vị sao?
Quay lại với chuyến đi bộ của chúng tôi. Sau cùng tôi quyết định âm thầm chụp ảnh chuyến đi bằng chiếc máy ảnh du lịch độ phận giải thấp với bộ lọc trắng đen. Hàng hiên với những mái vòm đi bộ, những bậc thang và ánh đèn lập lòe qua lăng kính chỉ còn lại hình thể và sắc độ ánh sáng. Thành phố im ắng dần …
Chúng tôi trở thành phông nền nhòe cho góc phố.
Dưới bộ lọc đen trắng, đường nét hình khối kiến trúc rõ ràng hơn.
Tương phản giữa góc phố rọi sáng bởi đèn đường và bầu trời đêm. Ảnh chụp bởi tác giả bài viết ngày 18/11/2023.
Bài: Quang Huy | Ảnh: NVCC
Xem thêm
Du lịch chậm: Qua đôi mắt người lữ hành chậm rãi