Bao quát mọi lĩnh vực trong cuộc sống, từ văn hóa, nghệ thuật đến kiến trúc hay thời trang… lịch sử chứa đựng những kiến thức nền tảng quan trọng có tác động trực tiếp đến những gì đang xảy ra ở hiện tại. Trong những năm gần đây, nhờ sự phổ biến của các nền tảng trực tuyến, lịch sử về các đề tài đa dạng ở Việt Nam bắt đầu nhận được sự quan tâm và thảo luận sôi nổi trong giới trẻ. Để có được những phản hồi tích cực này, không thể không nhắc đến các cách tiếp cận thông tin mới mẻ, phù hợp với thời đại từ những cá nhân hoặc nhóm nghiên cứu hoạt động một cách nghiêm túc. Đặc biệt, họ đều là những người trẻ có đam mê.
Trong nhóm nội dung về lịch sử kiến trúc, Tản Mạn Kiến Trúc (TMKT) không phải là cái tên xa lạ. Những nội dung nhóm thực hiện về kiến trúc miền Nam trên mạng xã hội nhanh chóng nhận được sự chú ý ngay từ những ngày đầu thành lập. Viên gạch đầu tiên của nhóm được đặt vào năm 2019 với 6 thành viên theo học và làm việc trong nhiều lĩnh vực khác nhau nhưng có chung sự quan tâm và yêu thích kiến trúc, thường xuyên tìm tòi và chụp lại hình ảnh của những công trình kiến trúc cổ và cùng thảo luận về đề tài di sản.
Công trình Tòa Án Nhân Dân TP.HCM trong hoạt động “Bách Bộ – Những công trình công cộng tại Sài Gòn thời Pháp thuộc”.
Sự kiện Trà đàm chủ đề “Vài nét kiến trúc dân dụng miền Nam” mang đến nhiều kiến thức về nhà ở miền Nam thông qua những mô hình kiến trúc mini.
Tư liệu nghiên cúu trong bài viết “Từ Dinh Thống Đốc đến trường Lasan Taberd đến trường Trần Đại Nghĩa”.
TMKT ra đời như một nền tảng lấy cộng đồng làm trọng tâm, hướng tới giới trẻ, có hướng tiếp cận gần gũi. Nói cách khác, TMKT là một sự gợi mở hơn là một dự án nghiên cứu mang tính hàn lâm. Đó cũng là lý do mà cái tên TMKT được ra đời với mong muốn mang đến cho người đọc những thông tin nhẹ nhàng như một cuộc “dạo chơi”, xuất phát từ chữ “Excursion” trong tên tiếng Anh của nhóm.
Bước qua năm thứ 5 hoạt động, TMKT đã trải qua nhiều cột mốc quan trọng. Đầu tiên phải kể đến việc thành lập nhóm với mục đích trong trẻo và vô tư. Tính đến thời điểm hiện tại, fanpage của nhóm đạt 54.000 người theo dõi với nhiều hoạt động nhận được sự đón nhận nồng nhiệt từ đông đảo bạn đọc đến từ nhiều độ tuổi và ngành nghề.
Các bài viết của nhóm cũng nhận được sự quan tâm từ bạn đọc ngoài ngành kiến trúc như ngân hàng, công nghệ thông tin, y tế… Song, TMKT từng có một nỗi băn khoăn khi bắt đầu dự án, rằng mình sẽ làm vì ai và ai sẽ đọc những bài viết dày công này. Công sức và niềm đam mê của bảy bạn trẻ bỏ ra hoàn toàn không vô ích khi những dự án nghiên cứu của họ đã truyền cảm hứng cho cộng đồng, chứng minh sự quan tâm và tình yêu với văn hóa di sản trong lòng những người trẻ.
Trong quá trình thực địa, gia chủ của một số công trình có yêu cầu đặc biệt. Vì vậy, tư liệu hình ảnh chỉ được sử dụng cho mục đích nghiên cứu nội bộ hoặc phải khai triển các tư liệu thành bản vẽ nếu muốn công khai…
Buổi thực tế của workshop “Tập sự kiến trúc – Cảm thức Đông Dương”.
Thành phẩm của người tham dự workshop “Tập sự kiến trúc – Cảm thức Đông Dương” do Tản Mạn Kiến Trúc tổ chức cùng với Vẫn đang suy nghĩ space và KTS Ngọc Nguyễn.
Năm 2022, TMKT ra mắt cuốn sách đầu tiên mang tên Tản mạn kiến trúc Nam Bộ, là một dự án nghiên cứu dài hơi được nhóm thực hiện trong ba năm đầu hoạt động. Cuốn sách được đón nhận ngoài sức tưởng tượng của các thành viên với ba lần tái bản trong chưa đầy 6 tháng.
Về cơ bản, TMKT có hai cụm hoạt động chính. Đầu tiên là xây dựng kho dữ liệu thông qua các hoạt động nghiên cứu, thu thập thông tin và đi thực địa. Hoạt động còn lại mang tính công khai diễn ra trên các mạng xã hội và những buổi workshop, tọa đàm, chuyến đi thực tế… Trong đó, tổ chức sự kiện là công việc có nhiều thử thách nhất bởi các thành viên đều chưa có kinh nghiệm trong lĩnh vực này từ trước. Tuy nhiên, đây cũng là cơ hội để TMKT có thể hoàn thiện chính mình với những kinh nghiệm được đúc kết qua mỗi sự kiện, đồng thời có thể lắng nghe phản hồi từ người tham gia.
Hiện tại, phạm vi nghiên cứu của TMKT tập trung vào kiến trúc Nam Bộ. Các thành viên cho rằng về mặt địa lý, nhóm có cơ hội sống và tiếp cận một cách dễ dàng, bởi vì chúng ta cần phải thực sự sống trong môi trường đó, tiếp xúc trong nhiều năm mới có thể đem đến nguồn thông tin đa chiều và trọn vẹn nhất. Ngoài ra, chủ đề này vẫn chưa được khai thác nhiều trong những thảo luận về kiến trúc. Một vài thành viên trong nhóm có hứng thú và đã bắt đầu nghiên cứu về kiến trúc miền Trung.
Workshop dành cho sinh viên trường Nanyang Academy of Fine Art Singapore, do Tản Mạn Kiến Trúc tổ chức cùng với Vẫn đang suy nghĩ space, Heritage Space và được hướng dẫn bởi KTS Ngọc Nguyễn.
Hành lang của Dinh Độc Lập trong bài nghiên cứu Nội thất Dinh Độc Lập của nhóm.
Minh họa trường Lasan Taberd do Leo thực hiện cho Tản Mạn Kiến Trúc.
Các chuyến thực tế tại những công trình di sản và workshop của nhóm cùng Lộn Xộn Studio.
Mặc dù đối tượng bạn đọc của TMKT đến từ nhiều độ tuổi, song nhóm vẫn lấy giới trẻ làm cốt lõi. Mặt khác, nhóm cũng nhận ra nội dung của mình đang có sự dịch chuyển, có mức độ học thuật cao hơn so với thời điểm bắt đầu. Vì vậy, để có thể tiếp cận được nhiều bạn đọc hơn, nhóm đã thành lập thêm dự án Năm Năm Tháng Tháng với chủ đề chia sẻ trực tiếp đa dạng và đang ấp ủ một câu lạc bộ dành cho sinh viên, tạo nên một hệ sinh thái làm việc chặt chẽ.
Không kỳ vọng những kết quả lớn lao, TMKT từng bước tác động đến cộng đồng thông qua việc truyền cảm hứng cho nhiều người bằng những bài viết, từng bước thay đổi nhận thức của cộng đồng trong việc trân trọng và ứng dụng văn hóa – di sản vào công việc và cuộc sống hoặc chí ít, có thể tìm thấy vẻ đẹp từ những điều bình dị quen thuộc trong thành phố.
Bài: Hoàng Lê | Ảnh: NVCC
Xem thêm
“Tản mạn kiến trúc Nam Bộ” – biên khảo kiến trúc của nhóm cây viết trẻ
