Kiến trúc Modernist: Từ lịch sử đến địa điểm mang tính cộng đồng

Khánh thành 30.10.1966, Dinh Độc Lập được biết đến là di tích cấp quốc gia đặc biệt – điểm đến du lịch quốc tế, nơi diễn ra cuộc gặp gỡ của các cấp lãnh đạo từ trung ương đến thành phố. Công trình bao gồm khu làm việc của tổng thống và chính quyền, khu ở gia đình tổng thống, khu vực phụ trợ và hệ thống tầng hầm. Ảnh: Joshua McHugh.

Mặt tiền Dinh Độc Lập được KTS Ngô Viết Thụ gửi gắm triết lý phương Đông qua cách sắp xếp bố cục chiếc tự chữ Hán xưa. Bức rèm hoa đá mang hình dáng đốt trúc, đi cùng hệ cửa thép có trục xoay đứng vừa là điểm nhấn thẩm mỹ, vừa giúp điều tiết ánh sáng, lưu thông không khí. Điều này cho thấy kiến trúc Modernist ở Sài Gòn bấy giờ đã quan tâm đến đặc tính khí hậu nhiệt đới và văn hoá Việt trong thiết kế. Ảnh: Joshua McHugh.

Kiến trúc bên trong sử dụng các hình khối tối giản hiện đại, đường nét ngay thẳng. Hành lang, đại sảnh, các phòng đều lấy câu chính đại quang minh làm gốc. Công trình đã ứng dụng xu thế vật liệu và công nghệ mới trong giai đoạn này như bê tông, kính cường lực, thép, thang máy,… vào không gian. . Ảnh: Joshua McHugh.

Dinh Độc Lập có diện tích sử dụng 20.000m², chia làm 95 phòng, mỗi không gian được thiết kế riêng cho từng mục đích sử dụng. Phòng trình Quốc Thư nổi bật bởi đồ nội thất từ kỹ thuật sơn mài với bức tranh “Bình Ngô Đại Cáo”. Tính dân tộc luôn được kết nối tinh tế, đan xen trong tổng thể không gian kiến trúc hiện đại. Ảnh: Joshua McHugh.

Khác với tinh thần trang nghiêm ở các phòng làm việc, phòng giải trí gia đình Tổng Thống sử dụng những gam màu pastel nhẹ nhàng, có phần thoải mái, đi cùng với đường cong phóng khoáng từ đồ nội thất. Không gian thay đổi đa dạng, cầu kỳ, thể hiện năng lực và mức độ đầu tư của đội ngũ nhà thiết kế và KTS cho công trình kiến trúc hiện đại bật nhất miền Nam Việt Nam. Ảnh: Joshua McHugh.

Bản vẽ phối cảnh tổng thể công trình. Bố cục phân tán các khối chức năng được liên kết với nhau bằng lối hành lang có mái che, giúp cho việc lưu thông và kết nối trở nên thuận tiện. Ảnh: manhhai.

Cấu trúc lam gió cùng hệ thống hành lang rộng giúp giảm thiểu tia bức xạ từ bên ngoài vào công trình. Vật liệu bê tông, bề mặt đá rửa là những chi tiết điển hình của kiến trúc hiện đại nhiệt đới Sài Gòn. Ảnh: Triệu Chiến.

Hoạ tiết lam gió được vận dụng đa dạng. Các hướng Đông – Tây đón lượng bức xạ mặt trời lớn, áp dụng cấu trúc vỏ kép như bức tường hoa gió hay hệ thống lam đứng bao bọc khoảng không hành lang, với hướng Bắc – Nam sử dụng lam gió hỗn hợp trên cao tạo sự thông thoáng. Ảnh: Triệu Chiến.

Cây xanh, hồ nước được đặt vào khoảng trống của khuôn viên tạo cảnh quan tươi mát, điều tiết không khí tự nhiên từ bên ngoài vào công trình. Ảnh: Triệu Chiến.

Nằm trong trung tâm Sài Gòn – số 6 Lý Tự Trọng, phường Bến Nghé, Quận 1. Thư viện được chia làm hai khối chính: Khối nằm ngang là các phòng đọc gồm một dãy nhà dài 71 m, ngang 23 m với tầng hầm, tầng trệt, hai lầu và một sân thượng. Khối đứng là kho chứa sách báo có 14 tầng, cao 43m với các mảng tường dày đặc chạy dài theo phương ngang xếp chồng lên nhau, vuông vức như một toà tháp. Ảnh: Joshua McHugh.

Dáng dấp nhà sàn truyền thống được thể hiện qua hàng cột bê tông trên mặt hồ tựa dãy hàng hiên. Cách sắp xếp này gợi tả hình ảnh kiến trúc bản địa thân quen, mang đến giải pháp vi khí hậu, điều tiết độ ẩm, giảm nắng nóng miền nhiệt đới. Ảnh: AtelierPRK – Raphaël.

Cấu kiện kiến trúc gỗ truyền thống cũng được cách điệu và truyền tải qua cột, dầm, công xôn, mái đua,.. giúp che chở công trình khỏi nắng gắt, mưa tạt. Ảnh: Joshua McHugh.

Chạy dọc mặt tiền khối đọc là hệ lam gió cỡ lớn tạo thành bức tường trang trí đẹp mắt, giúp giảm đáng kể tác động nắng mưa từ bên ngoài, nhưng vẫn đảm bảo lượng ánh sáng và luồng khí đối lưu vừa đủ tràn vào không gian đọc bên trong. Hoa văn truyền thống như rồng phượng, chữ thọ, chữ vạn,… cũng được kết hợp nhuần nhuyễn cho toàn công trình với ý nghĩa triết lý dân tộc tốt đẹp. Công trình trở thành biểu tượng kiến trúc Modernist có thủ pháp trang trí đặc trưng tại Sài Gòn. Ảnh: AtelierPRK – Raphaël.

Chung cư có mặt đứng tối giản theo phong cách hiện đại, được phân chia bởi các thành phần tường, trần, sàn thành nhiều ô vuông không gian hình bàn cờ. Với sự lấp đầy của những thương hiệu dịch vụ, công trình di sản nhuốm màu thời gian đã có một diện mạo đầy màu sắc. Ảnh: Bảo Lê Ca.

Dẫn đến mỗi cửa hàng là lối cầu thang làm bằng vật liệu đá mài đặc trưng, tạo cảm giác tương phản giữa bên trong – bên ngoài, giữa cái cũ – cái mới, cho thấy năng lực thích ứng của kiến trúc hiện đại trong mục đích sử dụng mới. Việc văn hoá kinh doanh trong chung cư cũ được đón nhận như một hiện tượng cho thấy mối liên hệ hai chiều giữa không gian kiến trúc phải thích nghi với bối cảnh đời sống mới và cách thế hệ trẻ phản ứng lại với công trình kiến trúc trong quá khứ như thế nào. Ảnh: Ashraf fagih.

Bề mặt tường ngoại thất sử dụng vật liệu đá rửa, chống hao mòn do thời tiết và ngoại cảnh. Khoảng đệm hành lang được mỗi cửa hàng tận dụng để trang hoàng, thu hút ánh nhìn khách tham quan. Ảnh: Ashraf fagih.

Nhìn từ trên cao, Hồ Con Rùa là hồ phun nước nhân tạo, được thiết kế theo hình bát giác với 4 lối đi uốn lượn nổi trên mặt nước, giữa hồ có một toà tháp cao 43m đúc bằng bê tông cốt thép hình hoa sen, gồm 25 cánh hoa nâng đỡ hệ kết cấu khung kim loại – nhuỵ hoa. KTS đã đưa bố cục trừu tượng mang tính biểu hiện cao vào trong kiến trúc hiện đại của công trình. Ảnh: Quỳnh Danh.

Theo thiết kế ban đầu, dưới tháp hoa là tượng rùa bằng đồng đội bia đá lớn khắc tên các nước viện trợ cho chính phủ Việt Nam Cộng Hoà, kế bên là lễ đài được ốp gạch mosaic và đá cẩm thạch trắng, có lối lên bằng cầu thang bề mặt đá rửa. Sau 1975, tấm bia và tượng rùa bị phá huỷ, cùng sự mất đi của một vài thứ khác như nhuỵ hoa, đỉnh đồng,…, hiện trạng còn lại đã được người dân sử dụng như khuôn viên thư giãn cho đến ngày nay. Ảnh: Joshua McHugh.