Cói đã đồng hành cùng người Việt qua nhiều thế hệ, từ những chiếc chiếu trải sàn, trải giường đến các sản phẩm thủ công tinh xảo. Ngày nay, vật liệu này đang được khám phá lại với cái nhìn hiện đại, trở thành cầu nối đầy cảm xúc giữa di sản văn hóa và ngôn ngữ thiết kế đương đại. Những làng nghề truyền thống như Kim Sơn (Ninh Bình) hay Định Yên (Đồng Tháp) đã nuôi dưỡng nghệ thuật đan cói qua hàng trăm năm, tạo nên những kỹ thuật đan tinh vi mà hiện nay các nhà thiết kế trong và ngoài nước đều trân trọng.
Trong không gian nội thất đương đại, cói hiện diện dưới nhiều hình thái: từ những tấm đan trang trí tường đến bàn ghế; từ đèn thả đến các phụ kiện như giỏ đựng đồ, thảm trải sàn hay vách ngăn. Mỗi món đồ từ cói không chỉ đáp ứng nhu cầu thực tiễn mà còn kể một câu chuyện về sự khéo léo của bàn tay người thợ, về nhịp điệu chậm rãi của quy trình thủ công truyền thống.
Ảnh: Chris Mottalini
Cói – từ làng nghề đến không gian sống
Cói (tên khoa học là Cyperus malaccensis) là loại cỏ thân rỗng mọc nhiều ở vùng đồng bằng và cửa sông tại Việt Nam. Truyền thống sử dụng cói trong đời sống người Việt đã tồn tại hàng trăm năm, từ chiếu đan, giỏ đựng cho đến dây buộc thủ công. Sau khi thu hoạch, sợi cói được phơi khô, xử lý, nhuộm màu hoặc đan kết thành nhiều hình dạng, tạo nên bề mặt có độ thô mộc tự nhiên nhưng ánh nhẹ khi được xử lý kỹ lưỡng.
Khung cảnh thu hoạch cói tại Tam Quan, Bình Định. Ảnh: Trần Bảo Hòa
Cói là một trong những vật liệu tự nhiên có tính dẻo dai, nhẹ và có thể “thở”. Chính kết cấu sợi đan giúp không khí lưu thông, tạo cảm giác mát mẻ và thoải mái – lý tưởng cho khí hậu nhiệt đới. Bên cạnh đó, đây là vật liệu tái tạo nhanh, có thể phân hủy sinh học, đáp ứng xu hướng thiết kế bền vững đang được các thương hiệu nội thất quốc tế và Việt Nam cùng hướng tới.
Ảnh: P1 Handicrafts
Những phiên bản của cói
Nếu cói mang đậm dấu ấn văn hóa Á Đông, thì seagrass (cói biển) và sisal lại là hai đại diện đến từ những vùng địa lý khác nhau nhưng cùng chia sẻ ngôn ngữ thẩm mỹ tự nhiên.
Seagrass được thu hoạch từ các vùng biển nông, có bề mặt bóng mượt, đan chặt và mang sắc nâu vàng dịu mắt, rất được ưa chuộng trong không gian tối giản nhờ khả năng tạo điểm nhấn tinh tế mà không lấn át tổng thể. Trong khi đó, sisal được chiết xuất từ sợi của cây thùa, lại có kết cấu thô ráp, bền chắc, thích hợp cho các khu vực có mật độ sử dụng cao như hành lang hay phòng khách.
Ảnh: Lisa Cohen
Các sản phẩm làm từ cói, seagrass hay sisal thường mang gam màu trầm ấm và trung tính, từ be, vàng nhạt đến nâu sáng. Bảng màu này tạo nên một nền tảng yên bình, giúp làm dịu các không gian có nhiều chi tiết công nghiệp hoặc kim loại. Chính nhờ sự tiết chế này, vật liệu tự nhiên dễ dàng hòa nhập với nhiều phong cách khác nhau – từ Bohemian phóng khoáng, nhiệt đới, đến tối giản đương đại. Khi được đặt trong không gian nội thất hiện đại, những tấm thảm hoặc đồ trang trí bằng cói trở thành điểm kết nối giữa con người và thiên nhiên, giúp không gian vừa tinh giản vừa có sức sống.
Ảnh: Tư liệu
Ứng dụng của cói trong thiết kế nội thất
Cói hiện diện trong không gian nội thất dưới nhiều hình thái: từ thảm trải sàn, chụp đèn, ghế ngồi, vách ngăn, cho đến những vật dụng chức năng như hộp chứa, giỏ lưu trữ hay khung gương trang trí. Sự đa dạng này cho thấy cói không đơn thuần là một vật liệu bổ trợ, mà có thể đóng vai trò trung tâm hoặc điểm nhấn tùy theo dụng ý thiết kế.
Các nhà thiết kế đương đại còn không ngừng thử nghiệm cách phối hợp cói với những chất liệu khác để tạo chiều sâu cảm xúc cho không gian. Một trong những cách tiếp cận được ưa chuộng là kỹ thuật phối lớp: đặt một tấm thảm cói làm nền, sau đó xếp chồng lên trên một tấm thảm len mềm mại với kích thước nhỏ hơn. Sự tương phản giữa kết cấu thô ráp của cói và độ mềm mịn của len không chỉ tạo nên chiều sâu thị giác mà còn mang lại cảm giác ấm áp, chạm được cả về mặt thẩm mỹ lẫn xúc giác.
Đáng chú ý, trong không gian ngoài trời hoặc bán ngoài trời, cói và seagrass càng thể hiện rõ những ưu điểm vượt trội về độ bền và khả năng chịu đựng điều kiện thời tiết. Với đặc tính chống ẩm tự nhiên, chúng đặc biệt phù hợp cho các khu vực như hiên nhà, góc thư giãn ngoài vườn, hay thậm chí phòng tắm mở – những không gian mà sự kết nối với thiên nhiên được đề cao và yêu cầu vật liệu vừa bền bỉ vừa giữ được vẻ đẹp theo thời gian.
Ảnh: Bazar Bizar
Khi thẩm mỹ đi cùng trách nhiệm môi trường
Ngày nay, lựa chọn cói không còn là một quyết định thẩm mỹ đơn thuần mà còn là một tuyên ngôn trong phong cách sống – tôn trọng thiên nhiên, đề cao tính bền vững và sự giản đơn. So với vật liệu tổng hợp, cói và các sợi tự nhiên khác có dấu chân carbon thấp hơn đáng kể, đồng thời khuyến khích chu trình sản xuất thủ công và địa phương hóa, giúp bảo tồn các làng nghề truyền thống.
Ảnh: Tư liệu
Trong thế giới nội thất đương đại, khi ranh giới giữa hiện đại và truyền thống đang dần được xóa nhòa, cói và các vật liệu sợi tự nhiên xuất hiện như một cầu nối tinh tế – vừa lưu giữ hơi ấm của ký ức về quê nhà, vừa hòa quyện nhịp nhàng với nhịp sống hiện đại.
Thực hiện: Quốc Huy
Xem thêm:
8 Mẫu bàn gỗ thông cho không gian sống đương đại
