Thế giới rộng lớn còn rất nhiều nơi để đi, nhưng Cuba chỉ có một
Sau lệnh dỡ cấm vận của Mỹ với Cuba từ năm ngoái, nhiều người hoan hỉ chờ đón một cuộc sống mới ở Cuba nhưng cũng rất nhiều người tiếc nuối những ngày tháng cũ bao bọc trong những thói quen cũ. Lại có nhiều người khác vội vàng tìm đến Cuba để chứng kiến một thời điểm thay đổi. Và rất nhiều người dân Cuba vẫn miệt mài vượt biển Caribe đi sang các nước láng giềng như Costa Rica, Nicaragua… Dù ở mốc thời gian nào, cuộc sống ở Cuba vẫn chảy trôi, vẫn nồng nàn theo cách rất riêng. Giới thực dân và những người di dân sớm nhất từ Tây Ban Nha tới hòn đảo Cuba đã đem đến sắc màu châu Âu đậm nét kết hợp với văn hóa thổ dân và sự ảnh hưởng không nhỏ trong lối sống của những người nô lệ da đen đã tạo ra sự tổng hòa kiến trúc – văn hóa – phong tục – tập quán “rất Cuba”. Thổ nhưỡng của hòn đảo hình con cá trên biển Caribe cũng góp phần in đậm nét phong cách Cuba, không đâu có được. Kiến trúc châu Âu hơn cả châu Âu, âm nhạc sôi nổi bốc lửa chẳng kém bất kỳ đất nước Mỹ Latin nào, địa lý sát Mỹ nhưng không “kiểu Mỹ”, một nước XHCN nhưng cách quá xa các nước cùng tư tưởng nên không bị ảnh hưởng kiểu “một màu”, thời gian cấm vận kéo dài như bị thần thời gian vung đũa dừng lại cả mấy thập kỷ… đã làm nên một Cuba độc nhất vô nhị.
Người Cuba rất giỏi trong công việc gìn giữ những gì họ có, nhất là với phương tiện giao thông. Nếu đã từng lái xe trên đường xuyên tỉnh, bạn có thể không nhìn thấy hai chiếc ô tô cùng một nhãn hiệu nhưng sẽ thấy những loại ô tô mà bạn không nghĩ là nó tồn tại trên đời này. Ô tô chỉ có hai bánh xe, xe đạp thì lại có 3 và xe máy thì có tới những 5 bánh xe. Bên cạnh đó là những chiếc xe bò và xe ngựa đơn giản mà hữu ích. Người ta có thể khó phân loại các kiểu phương tiện giao thông “sáng tạo” ở Cuba nhưng có một điểm chung: mọi người lái xe đều rất thân thiện, thậm chí thò cổ ra vẫy tay chào bạn.
Sự lãng mạn tràn ngập
Với cuộc sống còn nhiều thiếu thốn và ít lựa chọn như ở Cuba, sự lãng mạn khiến ai cũng cần để bù vào thực tại đơn giản, bình dị. Dù là khách sạn kiểu boutique cải tạo từ biệt thự cũ ở một hẻm rộng yên tĩnh trong phố cổ Havana (từ năm 2010 tư nhân được cho phép kinh doanh gần 200 ngành nghề), các dãy nhà một tầng ở thành phố di sản thế giới Trinidad, những xóm nhỏ quanh co ở làng ven biển Guardalavaca… người nhiều hay ít tiền, làng quê hay thành thị, tất thảy đều quét sơn vôi mới cho ngôi nhà mình vào cuối năm. Niềm vui hân hoan khi cùng nhau quay lợn ngoài vườn, nét cười trẻ em được quần áo mới, ông bố bà mẹ chủ quán ăn rạng rỡ khoe album ảnh mừng con gái tròn 16 tuổi với khách lạ phương xa, những cô gái chàng trai da nâu nhiệt tình hướng dẫn du khách xoay Salsa đúng điệu tại Casa de la Musica dù chỉ được đãi một ly Mojito rẻ tiền pha vội. Người Cuba vẫn vui vẻ sống cho dù nhiều khó khăn trước mắt.
Các cung văn hóa như Casa de la Musica hay Casa de la Trova biểu diễn nhiều suất trong ngày từ sáng tới đêm khuya và lúc nào cũng kín người ngồi xem. Luôn luôn có một khoảng trống giữa sân khấu và dãy ghế khán giả để dân tình khiêu vũ theo nhạc. Người kiến trúc sư đã về hưu vừa uống cà phê sáng với chúng tôi cách mấy dãy phố đã đung đưa cơ thể trên hàng ghế trước và cười toe toét nhận ra cả bọn. Mọi người hầu như đều uống bia nội địa hoặc cocktail trong lúc xem biểu diễn, dù đương là buổi sáng. Nhưng kể cả không cần nếm thức uống có cồn, người ta vẫn dễ dàng bị say men ở Cuba. Bởi âm nhạc, sự nồng nhiệt, nét cổ điển của không gian kiến trúc, bởi khí hậu nhiệt đới ấm và ẩm; và sự lãng mạn dễ cuốn người ta vào cuộc say hiếm có.
Dấu ấn của quá vãng sẽ mau nhòa? Từ đầu năm 2015 lượng khách từ Mỹ đến Cuba tăng đột biến, so với năm 2014 có khoảng 700.000 du khách phải quá cảnh một nước khác thì năm 2015 chắc chắn phải là con số hàng triệu du khách. Những người từ châu Âu, Canada đã chọn Cuba làm điểm đến quen thuộc. Làn sóng du khách Mỹ ồ ạt sẽ đẩy cuộc sống nhanh hơn, hiện đại và những nét duyên dáng xưa cũ vốn là sức hút du lịch của Cuba sẽ không còn nữa?
Liệu rằng có thể sống chậm, thong thả tản bộ đến quán Flodifita ở Havana mà không cần đặt chỗ trước để nhấm một ly Daiquiri trong cái góc Hemingway đã từng ngồi? Liệu rằng còn có thể ngồi ườn tránh cơn mưa rào ở quán La Chanchanchara uống cocktail sánh quấy từ mật mía lên men, rượu rum hảo hạng, một chút nước chanh tươi và đá viên đựng trong bình gốm nhỏ mà tán gẫu với các bác dân chài cũng nghỉ buổi lưới và chia viên trứng cá dẻo muối mặn bằng bàn tay thô đầy chai cho nhóm khách dễ thương từ Việt Nam đến?
Người Mỹ ồn ào và tiêu đậm liệu có phủ sơn màu khác lên mọi con phố Cuba vốn đang chuộng tông màu pastel? Chỗ lưu trú sẽ khó kiếm hơn và giá cao hơn, hẳn rồi. Xe để thuê tự lái cũng phải đặt trước cả năm, chắc chắn thế. Và các dịch vụ sẽ còn tăng nhiều nữa trong các năm tới, những điểm đến nổi tiếng sẽ lúc nào cũng bận rộn đông đúc khách du lịch. Vậy còn chần chừ gì nữa mà không đến Cuba ngay lúc này, trong năm nay để hưởng không khí của quá vãng, điều hiếm có còn sót lại ở thời hiện tại của thế giới, để là chứng nhân thời điểm bản lề của một đất nước có nhiều mối liên hệ với Việt Nam.
Bài: Minh Lý – Ảnh: Nam Vinh – Minh Lý