Theo lý tưởng, đồ nội thất có thể phản ánh những giá trị sống và lối sống mà chúng ta trân trọng. Tuy nhiên trên thực tế, các yếu tố như ngân sách, không gian sống hay tính khả dụng trên thị trường thường khiến chúng ta phải thỏa hiệp hoặc đi chệch hướng khỏi những nguyên tắc ban đầu.
Chúng ta có thể tin vào nguyên lý “hình thức phục vụ chức năng”, nhưng lại đang sử dụng một chiếc ghế văn phòng cũ kỹ, thiếu tính công thái học. Hoặc khao khát một chiếc sofa rộng rãi thoải mái, nhưng chỉ có thể lựa chọn một món đồ nhỏ gọn phù hợp với góc phòng chật hẹp. Chính vì thế, cộng đồng Shakers trở thành nguồn cảm hứng mang tính thực tiễn. Họ đã thiết kế không gian sống và đồ nội thất hoàn toàn dựa trên những giá trị và tư tưởng cốt lõi của mình, để từ đó hình thành phong cách nội thất Shaker, góp phần quan trọng trong việc hình thành ngôn ngữ thiết kế hiện đại.
Tại Triển lãm Side by Side: Shaker and Modern Design, các sản phẩm của những nhà thiết kế huyền thoại như Jens Risom, Børge Mogensen, George Nakashima và Wharton Esherick được trưng bày cùng với các món đồ Shaker từ thế kỷ 19. Ảnh: Shaker Museum.
Phong cách nội thất Shaker được đặc trưng bởi sự đơn giản tinh tế, tính tiện dụng cao và nghệ thuật thủ công tinh xảo. Phong cách này có nguồn gốc từ cộng đồng tôn giáo Shakers vào cuối thế kỷ 18 tại Mỹ, với triết lý sống tôn vinh sự thanh tịnh, khiêm nhường và từ chối mọi hình thức xa hoa, phô trương.
Từ tín ngưỡng tinh thần đến di sản nội thất
Nguồn gốc của cộng đồng Shaker có thể truy nguyên từ một nhánh của giáo phái Tin lành “Hội những người bạn” (Quakers) tại Anh vào năm 1747. Tương tự như Quakers, họ đề cao lối sống giản dị, tinh thần cộng đồng và tin rằng mỗi cá nhân có thể thiết lập mối liên kết trực tiếp với Chúa mà không cần thông qua các nghi lễ phức tạp.
Điểm khác biệt nổi bật của Shaker nằm ở cách thể hiện đức tin một cách cởi mở và nhiệt thành hơn trong các buổi thờ phượng, với những động tác như nhảy múa, hô hét và co giật. Chính những biểu hiện này đã tạo ra cái tên “Shaking Quakers”, sau này được rút gọn thành “The Shakers”.
Ngôi Nhà Họp Thứ Hai của cộng đồng Shaker đầu tiên được thành lập tại Hoa Kỳ, làng Núi Lebanon ở New York này từng có hơn 500 cư dân. Ảnh: James Irving.
Bước ngoặt quan trọng diễn ra vào năm 1774, khi Ann Lee – một thành viên có ảnh hưởng sâu rộng – nhận được sự mặc khải và dẫn dắt một bộ phận cộng đồng Shaker di cư sang Mỹ. Cuối thập niên 1770, họ đã thiết lập cộng đồng Shaker đầu tiên tại New York, chính thức tách biệt khỏi thế giới thường tục để kiến tạo “thiên đường hạ giới”.
Làng Shaker Hancock là nơi bảo tồn nghề thủ công và lối sống của giáo phái tâm linh không tưởng này, vốn nổi tiếng với những món đồ nội thất tối giản và đầy tính ứng dụng – đặc biệt là ghế bập bênh. Ảnh: Getty Images.
Một chiếc ghế bập bênh được sản xuất tại Hoa Kỳ, bằng gỗ thích và gỗ bạch dương, trong giai đoạn 1820 – 1850. Ảnh: Sepia Times
Các cộng đồng Shaker vận hành theo nguyên tắc tự cung tự cấp hoàn toàn, từ canh tác nông nghiệp, xây dựng kiến trúc đến chế tác đồ dùng, bao gồm toàn bộ nội thất phục vụ cuộc sống hàng ngày. Từ triết lý sống và tín ngưỡng tôn giáo ấy, phong cách nội thất Shaker được hình thành, không đơn thuần là những vật dụng, mà là sự hiện thân của các giá trị căn bản: chân thật, tối giản, ngăn nắp song đầy tính ứng dụng. Phong cách này đã vượt lên trên ranh giới của một giáo phái để trở thành di sản thiết kế bền vững, tác động sâu sắc đến ngôn ngữ nội thất đương đại.
Hệ thống móc treo tường phong cách Shaker vừa mang tính trang trí vừa tiện dụng. Ảnh: Sergio López.
Nguyên tắc thiết kế
Phong cách Shaker loại bỏ hoàn toàn các chi tiết trang trí như khảm, chạm khắc, tay nắm kim loại hay thậm chí cả bề mặt veneer – những yếu tố mà cộng đồng Shaker coi là thiếu chân thật. Để phù hợp với triết lý sống cộng đồng và giản dị, phong cách nội thất Shaker tuân thủ những nguyên tắc căn bản sau:
Sự giản dị thuần khiết: Các sản phẩm nội thất Shaker thường mang dáng vẻ tinh tế và gọn gàng. Mọi chi tiết trang trí phức tạp đều được lược bỏ để ưu tiên tinh thần khiêm nhường và tối ưu hóa việc sử dụng vật liệu.
Tính ứng dụng tối ưu: Gắn kết chặt chẽ hình thức với chức năng, các thiết kế Shaker thể hiện tính tiện ích tột bậc. Mỗi vật dụng chỉ chứa đựng những yếu tố thiết yếu nhất cho sinh hoạt hàng ngày, đồng thời phải dễ dàng tiếp cận với mọi người trong cộng đồng.
Nhà bếp phong cách Shaker ở bối cảnh hiện đại. Ảnh: 1909.
Hòa quyện với thiên nhiên: Phần lớn đồ đạc theo phong cách Shaker được làm từ các vật liệu tự nhiên như gỗ sồi, gỗ phong, gỗ tuyết tùng và gỗ bạch dương. Các thợ thủ công luôn phải đảm bảo rằng sắc thái và vân gỗ tự nhiên được tôn vinh trong thành phẩm cuối cùng để ca ngợi vẻ đẹp vốn có của chúng.
Tính bền vững: Ngoài chức năng sử dụng, các thiết kế Shaker cần đảm bảo độ bền theo thời gian. Do đó, thợ thủ công chỉ lựa chọn những vật liệu chất lượng cao và có tính bền vững.
Hệ tủ phong cách Shaker. Ảnh: Ideal fitted bedrooms.
Ứng dụng trong thiết kế kiến trúc
Kiến trúc Shaker được phát triển dựa trên triết lý sống cộng đồng và tự cung tự cấp. Các công trình được bố trí một cách hợp lý để hỗ trợ tối ưu các hoạt động chung. Chẳng hạn, những ngôi nhà ở có không gian sinh hoạt chung rộng rãi dành cho việc dùng bữa và thờ phượng, thể hiện tinh thần đoàn kết. Các xưởng sản xuất, nhà kho được đặt tại những vị trí thuận lợi, thuận tiện cho việc ra vào của toàn thể thành viên. Cách tiếp cận này tạo nên một cộng đồng vững mạnh, nơi mỗi người đều đóng góp và cùng nhau thụ hưởng thành quả.
Để hiểu rõ hơn tinh hoa của kiến trúc Shaker, chúng ta có thể tham khảo một công trình vẫn còn tồn tại đến ngày nay – Làng Shaker Hancock.
Tại Hancock, Massachusetts, du khách có thể trải nghiệm hành trình ngược dòng thời gian tại Làng Shaker Hancock. Được thành lập vào năm 1791, đây là một trong những khu định cư Shaker lâu đời nhất tại Hoa Kỳ. Cộng đồng này phát triển thịnh vượng suốt thế kỷ 19 trước khi giải tán vào năm 1893.
Nhà Kho Đá Tròn là công trình nổi bật ở Làng Shaker Hancock. Ảnh: TCLF.
Dù mọi công trình tại đây đều thể hiện tầm nhìn kiến trúc Shaker với những đường nét giản dị và tính ứng dụng cao, Nhà Kho Đá Tròn có lẽ là công trình ấn tượng nhất. Được xây dựng vào năm 1826, đây là nhà kho hình tròn duy nhất do cộng đồng Shakers kiến tạo và là minh chứng rõ nét cho tính thực dụng trong kiến trúc của họ. Hình dạng tròn được thiết kế để chứa một đàn bò sữa lớn, trong khi các lối ra vào được bố trí sao cho xe kéo có thể di chuyển một cách hiệu quả, thuận lợi cho việc cung cấp thức ăn tươi khi cần thiết.
Tòa nhà này trước đây là Nhà Máy Rượu Táo (Cider House) ở Làng Shaker Hancock từ năm 1820. Ảnh: Hancock Shaker Village.
Ứng dụng trong thiết kế nội thất
Phong cách nội thất và đồ đạc Shaker đã trở thành biểu tượng nhờ thiết kế đơn giản nhưng thanh lịch, không chi tiết rườm rà, cho phép vẻ đẹp tự nhiên của vật liệu được tỏa sáng. Ngày nay, phong cách này vẫn giữ nguyên sức cuốn hút, đặc biệt được ưa chuộng trong thiết kế không gian bếp.
Ảnh: Paul Massey
Cánh tủ phong cách Shaker là một thiết kế kinh điển vượt thời gian, cân bằng hoàn hảo giữa tỷ lệ truyền thống chất lượng cao với những đường nét gọn gàng và sự thanh lịch tinh tế. Vẻ đẹp khiêm nhường và khả năng uyển chuyển kết hợp của phong cách này cho phép nó hòa mình một cách hoàn hảo vào cả những ngôi nhà hiện đại lẫn cổ điển.
Ảnh: HUX London
Thiết kế bếp sáng sủa, ấm cúng dành cho gia đình tại Northumberland này là minh chứng cho sự linh hoạt vượt thời gian của cánh tủ Shaker. Phong cách này có thể kết hợp hài hòa với những bảng màu hiện đại đầy thú vị, như cặp màu Hartforth Blue và Dry Rose được sử dụng trong không gian này.
Thiết kế bếp phong cách Shaker sáng sủa, ấm cúng dành cho gia đình tại Northumberland. Ảnh: 1909.
Thương hiệu nội thất Đan Mạch Reform gần đây đã giới thiệu hai mẫu bếp mới mang tên Shaker, lấy cảm hứng từ phong cách nội thất giản dị của phong trào cùng tên thế kỷ 18. Bộ sưu tập này đề cao tính công năng, đồng thời gợi nhớ truyền thống thủ công qua chi tiết khung dập nổi tinh tế trên cánh tủ.
Ảnh: Reform
Ảnh: Reform
Bên cạnh những trào lưu đã làm nên cách mạng trong thiết kế nội thất và kiến trúc, vẫn tồn tại nhiều phong cách ít được biết đến dù từng có khoảnh khắc tỏa sáng riêng. Series Hidden Gems khám phá những cái tên có thể bạn chưa từng nghe qua, khơi gợi nguồn cảm hứng sáng tạo mới mẻ để ứng dụng tinh tế vào không gian sống hiện đại.
Thực hiện: Thiên Thư
Xem thêm
Danish Pastel: Một Bắc Âu ngọt ngào và rực rỡ
