Huy chương Vàng AIA 2026 đã được trao cho kiến trúc sư Shigeru Ban. Các dự án của ông được hội đồng giám khảo đánh giá cao nhờ sự kết hợp tài tình giữa tính đổi mới trong cấu trúc, nhạy bén sinh thái và chủ nghĩa nhân văn sâu sắc.
Ảnh: Shigeru Ban Architects
Sau quãng thời gian đào tạo tại SCI-Arc cuối thập niên 70 và Cooper Union đầu thập niên 80 – nơi tiếp nhận ảnh hưởng từ các bậc thầy như Ricardo Scofidio, Bernard Tschumi và John Hejduk, Shigeru Ban trở về Nhật Bản và thành lập văn phòng kiến trúc riêng vào năm 1985. Chính những trải nghiệm tổ chức triển lãm tại Phòng trưng bày Axis (Tokyo) thời kỳ đầu đã khơi mở cho ông những thử nghiệm mang tính nền tảng với vật liệu ống giấy – thứ sau này trở thành tâm điểm trong ngôn ngữ thiết kế đặc trưng của ông.
Bảo tàng Nghệ thuật Simose Art Museum. Ảnh: Hiroyuki Hirai
Các dự án thời kỳ đầu của kiến trúc sư như Curtain Wall House và Naked House cho thấy cách những vật liệu phi truyền thống có thể hiện thực hóa các ý tưởng không gian tinh tế. Điều bắt đầu từ thiết kế triển lãm ít phế thải đã phát triển thành một hệ thống kết cấu được sử dụng trong mọi thứ, từ các gian triển lãm tạm thời đến nhà thờ bằng bìa các-tông ở Christchurch, New Zealand. Cách tiếp cận của ông đã định nghĩa lại các vật liệu khiêm tốn như giấy và gỗ thành công cụ cho sự đổi mới kiến trúc một cách nghiêm túc.
Nhà thờ bằng bìa các-tông ở Christchurch, New Zealand. Ảnh: Forgemind ArchiMedia
Phụng sự cộng đồng luôn là tiêu chí hàng đầu trong công việc của Shigeru Ban. Sau trận động đất Kobe năm 1995, ông thành lập Mạng lưới Kiến trúc sư Tình nguyện VAN để cung cấp kiến trúc cứu trợ thiên tai trên toàn cầu. Tinh thần đó đã dẫn dắt hơn 50 dự án tại 23 quốc gia, bao gồm nhà ở cho người tị nạn ở Rwanda và Maui, cũng như vách ngăn riêng tư cho những người Ukraine phải di tản. Ông có niềm tin rằng kỹ năng kiến trúc không nên chỉ dành riêng cho giới có đặc quyền đã giành được sự kính trọng rộng rãi, bao gồm cả Giải thưởng Mẹ Teresa vì Công bằng Xã hội.
Cấu trúc nhà tạm bằng bìa các tông dành cho những người sống sót sau trận động đất mạnh 7,7 độ richter vào ngày đầu năm mới năm 2024 ở miền tây Nhật Bản. Ảnh: Voluntary Architects’ Network
Ngoài các công trình nhân đạo, những dự án văn hóa của Shigeru Ban như kết cấu gỗ tại Trung tâm Pompidou-Metz hay Bảo tàng Nghệ thuật Aspen đều thể hiện sự tinh tế trong xử lý nghề thủ công, bối cảnh và ngôn ngữ vật liệu. Với vai trò một nhà giáo dục tại các học viện như Harvard, Cornell, và Columbia, ông đã truyền lại cho các thế hệ sinh viên phương pháp tiếp cận thực hành và lấy vật liệu làm trung tâm của mình.
Thực hiện: Hoàng Lê | Theo: Bustler
Xem thêm
Kiến trúc sư Shigeru Ban đoạt giải Praemium Imperiale 2024
Shigeru Ban: “Tôi luôn tránh chạy theo xu hướng”
Huân chương Soane 2025 vinh danh nghệ sĩ Madelon Vriesendorp
