Trong thánh đường Công giáo, chi tiết nổi bật nhất, vĩ đại nhất chính là kiến trúc mặt tiền giáo đường. Người Công giáo quan niệm đền thờ là nơi đấng tối cao ngự trị, thế nên xây dựng ngôi nhà (tạm) cho Ngài là việc làm hệ trọng với người tín hữu. Công trình được thực hiện càng hoa mỹ, tinh tế, bề thế và tráng lệ bao nhiêu, càng thể hiện giá trị về mỹ thuật, văn hóa, giáo dục, vật chất, và hơn hết là niềm tin bất diệt vào đấng sáng thế. Chỉ sức mạnh niềm tin mới có thể làm nên những kiệt tác giáo đường mang vẻ đẹp vượt không gian, thời gian.
Bức điêu khắc sư tử có cánh – biểu tượng chung của bộ lạc Judah người Do Thái – trước lối vào hầm mộ Thánh Giuse ở nhà thờ Notre-Dame de Fourvière.
Điều hấp dẫn khi đứng trước thánh đường Công giáo La Mã ở trời Âu bao giờ cũng là cơ hội khám phá câu chuyện thú vị bên cạnh vẻ đẹp kiến trúc hiện hữu của công trình. Kinh điển và kiểu mẫu cho vô số các mặt tiền thú vị ấy là nhà thờ Đức Bà Paris. Người Pháp mất hơn một thế kỷ chỉ để hoàn thiện phần mặt tiền của thánh đường này. Điểm nhấn hấp dẫn của công trình được mệnh danh “hùng vĩ” này chính là những phân đoạn mang ý nghĩa biểu tượng từ chân đến đỉnh tháp cao 43m.
Phong cách kiến trúc Roman và Byzantine ở nhà thờ Notre-Dame de Fourvière, Lyon.
Vẻ đẹp mặt tiền nhà thờ Đức Bà Paris trước cơn hỏa hoạn 15/4/2019.
Tính hấp dẫn của kiến trúc mặt tiền thánh đường,
dù cùng tích truyện trích dẫn
từ Kinh Thánh ứng dụng vào trang trí,
nhưng lối thể hiện tay nghề thợ thủ công, thợ điêu khắc
mỗi vùng miền mà có sự khác biệt.
Mảng điêu khắc Ngày phán xét trên cổng chính vào Thánh đường Bern Minster, Thụy Sĩ.
Phân đoạn tiêu tốn thời gian để chiêm ngưỡng nhất là các mảng điêu khắc dày đặc ở ba vòm cửa chính. Trên cổng trung tâm, tích truyện Ngày phán xét (tận thế) phân định kẻ dữ người lành, trích từ Tin mừng thánh Matthew với hình ảnh bên là thiên thần cùng kẻ lành được lên thiên đàng, bên là quỷ dữ cùng kẻ tội lỗi phải sa hỏa ngục. Mảng điêu khắc không chỉ đẹp về bố cục, tỷ lệ, nội dung mà còn mang tính giáo dục, răn đe tín hữu phải luôn trong tâm thế sẵn sàng, làm lành – lánh dữ, dọn mình ngay sạch. Bởi rằng ngày phán xét (sự chết) có thể đến bất cứ lúc nào, khi nào trong đời người mà không ai có thể đoán biết trước được.
Cổng chính mặt tiền nhà thờ Đức Bà Paris cùng với mảng điêu khắc tích truyện Ngày phán xét.
Nhắc đến mặt tiền giáo đường, cũng có những công trình dù nay đã là di sản văn hóa thế giới, nhưng khi xây lên từng vấp nhiều chỉ trích từ cộng đồng. Vương cung Thánh đường Notre-Dame de Fourvière, Lyon, hoàn thiện năm 1884 là một ví dụ. Người đời khi thấy công trình bề thế kết hợp hai phong cách kiến trúc Roman (vùng Trung, Tây Âu) và Byzantine (vùng Đông Âu) mà không phải Gothic (vốn đang thịnh trong kiểu thức giáo đường đương thời), đã mỉa mai gọi là con voi lộn ngược. Sở dĩ là vậy bởi kiến trúc thánh đường có bốn tòa tháp hình bát giác – biểu trưng cho sự dũng cảm, công bằng, thận trọng và ôn hòa – giống như bốn chân voi khổng lồ ngửa lên trời.
Các phân đoạn trang trí nhà thờ Đức Bà Paris, hàng tượng là 28 vị vua xứ Judah, con cháu tổ phụ Abraham.
Cổng chính với những chi tiết điêu khắc đối xứng, sống động ở nhà thờ chính tòa Barcelona.
Mặt tiền phía Tây của Vương cung Thánh đường Sagrada Família, nói về cuộc đời khổ nạn của Chúa Cứu Thế.
Vẻ đẹp trong nhiều mặt tiền giáo đường
là di sản văn hóa của nhân loại,
đồng thời ẩn chứa giá trị cốt lõi khi tạo tác công trình,
ấy là niềm tin.
Chi tiết trang trí mặt tiền nhà thờ chính tòa Strasbourg, nét tiêu biểu cho vẻ đẹp kiến trúc Gothic mọi thời đại.
Mặt tiền phía Đông ở Sagrada Família mang tích truyện Giáng Sinh được Antoni Gaudí chăm chút và hoàn thiện từ năm 1930.
Cũng có mặt tiền giáo đường mãi không hoàn thiện vì lý do kỹ thuật, đó là nhà thờ chính tòa Strasbourg, Pháp. Công trình xây dựng từ năm 1015, một kỳ quan nguyên thủy từ thời Trung Cổ, không chỉ diễm lệ bởi toàn mặt tiền sử dụng chất liệu đá sa thạch đỏ, các nét chạm khắc tinh tế đặc trưng của phong cách Gothic, mà còn bất đối xứng bởi khuyết một tháp chuông. Nguyên do được kết luận là cấu tạo địa chất không đủ lực tải, nếu tiếp tục hoàn thiện sẽ gây nguy hại cho công trình. Sự khiếm khuyết thú vị ấy không khiến công trình mất đi vẻ đẹp mà trái lại càng trở nên nổi tiếng, là một trong những “tứ đại giáo đường” đẹp hàng đầu nước Pháp.
Mặt tiền cao vợi ở nhà thờ Tổng lãnh thiên thần (San Michele), thành cổ Lucca, Ý.
Trang trí các chóp tháp ở mặt tiền nhà thờ chính tòa Sevilla, kiến trúc Gothic lớn nhất thế giới.
Vẻ đẹp diễm lệ của mặt tiền nhà thờ chính tòa Milano, Ý nhìn từ Quảng trường Duomo.
Một mặt tiền đặc biệt khác, từ lúc chưa được cấp phép xây dựng, sau hơn trăm năm vẫn chưa hoàn thiện, đã được công nhận là Di sản văn hóa thế giới (1984), chính là Vương cung Thánh đường Sagrada Família (xây từ năm 1882) – kiệt tác đặc biệt về kiến trúc ở Tây Ban Nha do KTS Antoni Gaudí thể hiện. Sagrada Família có đến ba mặt tiền ở Đông – Tây – Nam, mang ba ý nghĩa Giáng Sinh – Khổ Nạn – Khải Hoàn. Trong đó mặt tiền phía Đông được Antoni Gaudí chăm chút và hoàn thiện năm 1930, tích truyện Giáng Sinh được diễn tả rõ nét với hình ảnh Chúa Hài Đồng nằm trong máng cỏ ở vị trí trung tâm, bên các mục đồng thờ lạy, bên là ba vua từ phương Đông đến triều bái, trên cao có các thiên thần đàn ca giáng sinh. Một tích truyện quen thuộc với người Kitô hữu, nhưng được thể hiện bằng sự tài hoa, lãng mạn, và đặc biệt là niềm tin cùng lòng sùng kính của riêng Antoni Gaudí với đấng tối cao (tương truyền ông là người rất mộ đạo).
Vẻ đẹp tráng lệ từ mặt tiền giáo đường hẳn mang lại sự tương phản, con người chỉ là tạo vật bé nhỏ trước bao la, hữu hình lẫn vô hình của đấng toàn năng. Sứ mệnh ấy chỉ có thể được thực hiện hoàn hảo khi người tạo tác dựa vào niềm kính tin, sùng mộ đấng họ hết mực tôn thờ.
Phiên bản tượng đồng dự báo thời tiết (Giralda) trước mặt tiền nhà thờ chính tòa Sevilla.
Bài & Ảnh: Nguyễn Đình.
Xem thêm:
