Cách trung tâm Hà Nội chỉ khoảng 35 km về phía Nam, làng Quảng Phú Cầu thuộc xã Ứng Thiên, nằm lặng lẽ bên dòng sông Nhuệ với một di sản văn hóa đặc biệt: nghề làm hương truyền thống hơn một trăm năm tuổi. Nơi đây, hương không chỉ đơn thuần là vật phẩm tâm linh, mà còn là câu chuyện về bàn tay nghệ nhân, về nhịp sống chậm rãi của một làng nghề, và về những giá trị văn hóa được gìn giữ qua nhiều thế hệ. Ghé thăm Quảng Phú Cầu vào những ngày nắng đẹp, du khách sẽ bắt gặp khung cảnh đầy màu sắc của hàng ngàn bó hương phơi khô dưới nắng—một bức tranh sinh động vừa mang tính thẩm mỹ đương đại, vừa thấm đượm hơi thở của làng quê Bắc Bộ.
Ghé thăm làng vào những ngày nắng đẹp, du khách sẽ bắt gặp khung cảnh thơ mộng của hàng ngàn bó hương phơi khô rực rỡ sắc màu, tạo nên một bức tranh sinh động vừa mang tính thẩm mỹ đương đại, vừa thấm đượm hơi thở làng quê Việt. Ảnh: Khánh Phan
Làng nghề làm hương xuất hiện đầu tiên ở thôn Phú Lương Thương, sau mở rộng thêm qua các thôn Đạo Tú, Cầu Bầu, Xà Cầu của xã Quảng Phú Cầu (cũ), nên làng hương Quảng Phú Cầu còn có tên là làng hương Xà Cầu. Ban đầu, nghề làm nhang ở làng chỉ là một công việc phụ được làm trong thời gian rảnh rỗi giữa các vụ mùa. Nhưng khi nhu cầu về sản phẩm phục vụ sinh hoạt tâm linh ngày càng tăng, nghề này dần phát triển thành ngành nghề chính, nuôi sống phần lớn các gia đình trong làng.
Nghề làm hương ở đây đã tồn tại hơn một thế kỷ, là một trong những làng nghề tăm hương truyền thống hiếm hoi còn giữ được quy mô lớn tại Hà Nội. Hương Quảng Phú Cầu nên danh bởi chất lượng và mẫu mã đa dạng, bởi người làm nghề cũng nổi tiếng cẩn thận, kỹ càng trong chọn nguyên liệu để giữ trọn tinh hoa nghề truyền thống cha ông truyền lại.
Hơn trăm năm trôi qua, làng tăm hương Quảng Phú Cầu vẫn tiếp tục phát triển và trở thành một trong những nơi lưu lại nét đẹp văn hoá truyền thống của làng quê đồng bằng Bắc Bộ. Ảnh: Khánh Phan
Ảnh: Khánh Phan
Quảng Phú Cầu giống như một bảo tàng sống của nghề thủ công gắn liền với tín ngưỡng tâm linh của người Việt. Bước vào không gian này, mọi giác quan được đánh thức mạnh mẽ, bắt đầu từ thị giác với sắc màu xanh đỏ rực rỡ dưới nắng, một khung cảnh nghệ thuật tuyệt đẹp được kiến tạo từ hàng vạn bó tăm hương trải dài khắp ngõ. Hình ảnh những bó hương chụm lại, bung xòe như những bó hoa khổng lồ màu đỏ son tạo nên những tác phẩm sắp đặt ấn tượng.
Quảng Phú Cầu giống như một bảo tàng sống của nghề thủ công gắn liền với tín ngưỡng tâm linh của người Việt. Bước vào không gian này, mọi giác quan như được đánh thức mà trước hết là thị giác với sắc màu xanh, đỏ rực rỡ dưới nắng—một khung cảnh nghệ thuật tuyệt mỹ được tạo nên từ hàng vạn bó tăm hương trải dài khắp các ngõ làng. Những bó hương chụm lại rồi bung xòe như những đóa hoa khổng lồ màu đỏ son, vô tình tạo nên những tác phẩm sắp đặt ấn tượng, nơi ranh giới giữa lao động thủ công và nghệ thuật thị giác trở nên mờ nhạt.
Màu đỏ là màu được sử dụng phổ biến nhất trong làm tăm hương Quảng Phú Cầu. Đây vừa là màu của lửa, của sự sống, niềm tin, đồng thời cũng là màu của Lộc trong văn hóa tâm linh người Việt. Ảnh: Khánh Phan
Để phục vụ nhu cầu tham quan của du khách, các bó hương không chỉ được sắp xếp thành những hình học đối xứng trên nền gạch cũ hay giá tre truyền thống, mà còn được bày biện thành nhiều hình ảnh mang tính biểu tượng như bản đồ Việt Nam, quốc kỳ, hay những đóa hoa, biến nơi đây thành một phòng trưng bày ngoài trời đầy bất ngờ. Đây chính là sự giao thoa tinh tế giữa vẻ đẹp văn hóa truyền thống và ngôn ngữ thị giác đương đại.
Ảnh: Khánh Phan
Tăm hương Quảng Phú Cầu mang hương thơm đặc trưng, dịu nhẹ mà không gắt nồng, ít khói và cháy lâu tàn. Trước kia, người làng chủ yếu làm thủ công hoàn toàn. Dù những năm gần đây đã bắt đầu ứng dụng máy móc vào một số công đoạn, du khách vẫn có cơ hội trải nghiệm quy trình làm hương truyền thống tại các xưởng gia đình còn lưu giữ phương thức xưa.
Để tạo nên một nén hương hoàn chỉnh, người thợ phải trải qua nhiều công đoạn tỉ mỉ: từ chẻ vầu tre, vót nhỏ thành tăm, nhuộm chân hương, làm thân hương, cho đến phơi khô. Công đoạn đầu tiên là chọn tre, vầu già dẻo dai. Tre sau khi chẻ thành tăm nhỏ phải được ngâm nước hoặc ngâm bùn từ 3-4 tháng để chống mối mọt và đảm bảo độ ẩm, giúp hương cháy đều. Kỹ thuật ngâm ủ này không chỉ là công đoạn kỹ thuật mà còn là sự tôn trọng đối với nguyên liệu tự nhiên.
Người thợ khi làm hương phải khéo léo, nhẹ nhàng, chắc chắn trong quá trình làm hương để bột bám đều vào từng cây nhang.
Bí quyết tạo nên chất lượng hương Quảng Phú Cầu nằm ở công thức gia truyền của bột hương, nơi các loại mộc dược quý được nghiền mịn, trộn đều cùng keo bời lời tạo độ kết dính lý tưởng. Hương thơm tỏa ra không chỉ đơn thuần là mùi thơm, mà là sự hòa quyện tinh tế giữa tâm linh và dược liệu thiên nhiên, mang đến cảm giác thanh tịnh và thư thái cho không gian.
Sau khi kết thúc quá trình, nhang sẽ được đem phơi nắng để tránh ẩm mốc. Ảnh: Thanh Phong
Mặc dù công đoạn chẻ và vót tăm hương giờ đây đã có sự hỗ trợ của máy móc, nhưng khâu nhuộm chân hương và se hương vẫn giữ trọn vẹn bản chất thủ công và tinh tế của nghề truyền thống. Các bó tăm hương được nhuộm chân màu đỏ thắm, sau đó mang ra phơi khô dưới nắng, tạo thành những thảm màu rực rỡ, mang giá trị thẩm mỹ độc đáo và dễ nhận diện của làng hương Quảng Phú Cầu.
Ảnh: Khánh Phan
Thực hiện: Bình Nhi
Xem thêm:
Các làng nghề mây tre ở Việt Nam
