Madelon Vriesendorp được giới kiến trúc sư biết đến nhiều nhất với tư cách là một trong những nhà sáng lập văn phòng kiến trúc OMA có trụ sở tại Rotterdam, cùng Rem Koolhaas, Elia và Zoe Zenghelis vào năm 1975. Bà cũng nổi tiếng nhờ những bức tranh mang tính siêu thực, bí ẩn và dí dỏm, trong đó nổi bật có bức tranh tòa nhà Chrysler và Empire State bên nhau trên giường trong trạng thái hậu ái ân, được in trên bìa ấn bản đầu tiên năm 1978. Dẫu vậy, tác phẩm của Madelon thường bị gán nhầm cho Rem và các đồng nghiệp nam – điều mà bà từng chia sẻ khi nhận Giải thưởng Ada Louise Huxtable năm 2018. Do đó, Huân chương Soane có thể được xem như một bước tiếp theo trong quá trình khẳng định lại những đóng góp giá trị của bà cho kiến trúc.
Nghệ sĩ Madelon Vriesendorp.
“Trong suốt nhiều thập kỷ, tác phẩm của bà đã mang đến cho các lý thuyết kiến trúc những hình ảnh sinh động và đáng nhớ, góp phần giải thích những ý tưởng phức tạp đằng sau kiến trúc hiện đại và hậu hiện đại thông qua hình ảnh được nuôi dưỡng bởi trí tưởng tượng độc đáo – nơi các công trình mang đặc tính và đời sống nội tâm của con người.” – trích nguyên văn tuyên dương Huân chương Soane.
Tác phẩm Flagrant Delit.
Sinh năm 1945 tại Hà Lan, Madelon Vriesendorp theo học tại Học viện Rietveld (Amsterdam) và Central Saint Martins (London) trước khi chuyển đến New York vào năm 1972. Bà trở lại London năm 1976, tham gia nhiều cuộc thi của OMA, trong đó có các tác phẩm hội họa phục vụ dự án của văn phòng kiến trúc sau này được in trên bìa sách và tạp chí. Bà là người phụ nữ đầu tiên đang sống và làm việc tại Vương quốc Anh được trao tặng Huân chương Soane.
Chia sẻ về cảm xúc khi nhận được Huân chương Soane, Madelon Vriesendorp nói: “Dù đúng hay sai, nghệ sĩ và kiến trúc sư thường được xem như những thẩm phán ‘chính thống’ của cái đẹp. Các hình mẫu cổ điển và cổ vật khai quật từ những nền văn minh xa xưa thường là nguồn cảm hứng của chúng ta – những kết nối này thường mang tính cá nhân hơn là vật chất, và bản thân chúng ta ít bị ảnh hưởng bởi chính các hiện vật mà bởi nguồn cảm hứng của những người đi trước. Tôi đến thăm Bảo tàng Soane lần đầu tiên khi 19 tuổi, và tôi đã tìm thấy nguồn cảm hứng đích thực, thậm chí có thể là một tâm hồn đồng điệu. Soane đã ảnh hưởng sâu sắc đến tác phẩm nghệ thuật, phương pháp sáng tạo và cách tiếp cận các dự án hợp tác của tôi.”
Các thành viên thành lập OMA.
Bên cạnh các tác phẩm xuất hiện trên ấn phẩm, Madelon Vriesendorp từng thực hiện bức tranh tường cho Nhà hát Khiêu vũ Hà Lan (một công trình của OMA nay đã bị phá dỡ) tại The Hague. Bức Flagrant Delit cũng được bà cùng đạo diễn Teri Wehn-Damisch chuyển thể thành phim hoạt hình. Bà từng cộng tác với sử gia kiến trúc kiến kiến trúc sư cảnh quan Charles Jencks, tạo ra các minh họa và mô hình xuất hiện trong nhiều cuốn sách của Jencks.
Tranh tường của Madelon Vriesendorp tại Nhà hát Khiêu vũ Hà Lan.
Triển lãm cá nhân World of Madelon Vriesendorp được khai mạc tại Architectural Association năm 2008, sau đó tiếp tục được trưng bày tại Aedes Berlin, Venice Art Biennale và Bảo tàng Kiến trúc Thụy Sĩ cùng nhiều địa điểm khác.
Giám đốc Bảo tàng Sir John Soane – Will Gompertz nhận định: “Cũng như Sir John Soane có kiến trúc sư kiêm họa sĩ Joseph Gandy hỗ trợ định hình sáng tạo thông qua những bức tranh màu nước đầy chất thi vị, các kiến trúc sư Rem Koolhaas và Charles Jencks đã hợp tác với Madelon để khai thác tầm nhìn sáng tạo của bà, mang đến chiều kích mới cho thực hành nghề nghiệp của họ. Việc các sinh viên ngày nay vẫn tìm thấy cảm hứng từ nghệ thuật và phương pháp của Madelon – sự kết hợp giữa khiếu hài hước và tư duy học thuật chặt chẽ – chính là minh chứng cho giá trị trường tồn và sức ảnh hưởng tiếp diễn trong các tác phẩm của bà.”
Tác phẩm Captive Globe.
Theo thông tin từ website Bảo tàng Sir John Soane: “Trong suốt nhiều thập kỷ, tác phẩm của bà đã mang đến cho các lý thuyết kiến trúc những hình ảnh sinh động và đáng nhớ, góp phần giải thích những ý tưởng phức tạp đằng sau kiến trúc Hiện đại và Hậu hiện đại.” Do đó, Huân chương Soane 2025 được trao cho Madelon nhằm ghi nhận những đóng góp lâu dài của bà cho kiến trúc, cùng di sản từ các thiết kế, hình ảnh và tranh vẽ mà bà đã sáng tạo – những tác phẩm tiếp tục truyền cảm hứng cho các kiến trúc sư hôm nay và mai sau.” Madelon Vriesendorp sẽ nhận giải tại Viện Hàn lâm Nghệ thuật Hoàng gia London vào ngày 18/11 tới, đồng thời thuyết trình tại một buổi diễn thuyết mở cửa cho tất cả công chúng.
Huân chương Soane được thành lập năm 2017 nhằm kế thừa sứ mệnh của Sir John Soane trong việc thúc đẩy nhận thức về tầm quan trọng kiến trúc trong đời sống con người” và tôn vinh các kiến trúc sư, nhà giáo dục và phê bình gia có đóng góp nổi bật cho lĩnh vực thông qua thực hành, lịch sử hoặc lý luận, qua đó nâng cao và làm phong phú thêm hiểu biết của công chúng về kiến trúc. Những người từng được nhận Huân chương Soane trước đây bao gồm: kĩ sư cấu trúc Hanif Kara, kiến trúc sư Anne Lacaton & Jean-Philippe Vassal, kiến trúc sư Peter Barber, kiến trúc sư Marina Tabassum, kiến trúc sư kiêm nhà sử học Kenneth Frampton, kiến trúc sư Rafael Moneo và kiến trúc sư Denise Scott Brown.
Thực hiện: Hoàng Lê
Xem thêm
Văn phòng kiến trúc Lacaton & Vassal được trao Huân chương Soane 2023
OMA tái hiện bối cảnh Ai Cập cổ đại cho bảo tàng Museo Egizio
Kiến trúc sư Trần Thị Ngụ Ngôn được vinh danh tại Giải thưởng DIVIA 2025